De definitie van travestie II

De onweerstaanbare drang blijkt onzin


Vrouwen dragen in onze cultuur ongestoord mannenkleren, maar dat wordt niet gezien als travestie. Teruggaand in de tijd zijn er talloze voorbeelden te vinden van vrouwen die mannenkleren aantrokken, terwijl dat in die tijd gezien werd als afwijkend gedrag. Maar om daar het label 'travestie' op te plakken, lijkt ook weer niet juist, omdat 'travestie' bij mannen een ander karakter zou hebben. Wanneer je dat karakter vervolgens probeert te omschrijven, blijken er 2 belangrijke aspecten: seksuele opwinding en een dwingende behoefte.

Zodra je dan onderzoek probeert te doen, zul je die koppeling met seksuele opwinding moeten vaststellen door middel van vragen. Maar die koppeling met seksuele opwinding is onderhevig aan een sociale wenselijkheid om hem te ontkennen. Dat maakt hem moeilijk vaststelbaar. In ieder geval rapporteren lang niet alle mannelijke travestieten een duidelijke koppeling met sexuele opwinding. Ongeveer 48% niet (Vennix, p. 57, tabel 19). In feite vervalt sexuele opwinding daarmee als beslissend kenmerk voor een duidelijke definitie.

De dwingende behoefte blijkt bij nadere beschouwing of bij vrouwen ook aanwezig of daar niet goed vast te stellen omdat vrouwen normaal niet (meer) belemmerd worden bij het dragen van mannenkleding. Een kenmerk dat je soms niet kunt vaststellen, is uiteraard voor een definitie nogal lastig.

Maar je zou je definitie van travestie misschien kunnen beperken tot alleen mannen. Hoe zit dit bij mannen? Van de door Vennix onderzochte mannen rapporteert 80% een onweerstaanbare drang. En 75% rapporteert 'het niet kunnen laten'. Uitgaande van onze definitie zouden we nu een 80% van de respondenten het label 'travestiet' kunnen opplakken en 20% niet. We zitten dus nu op eens met een groep mannen die wel regelmatig dameskleding draagt, maar volgens onze zelf gekozen definitie geen travestiet zijn. De groep mannen die deze vraag wel bevestigend heeft beantwoord, is misschien volstrekt vergelijkbaar, maar in onze opvatting wel travestiet. Een nogal onmogelijke situatie!

De kwestie wordt nog beroerder. Ik citeer Vennix (p. 84).
----------------------------------------------------------------
In tabel 23 zagen we dat maar liefst 75% aangeeft zich om te kleden omdat men het niet kan laten en 80% vanwege een onweerstaanbare drang. Een travestiet daarover:

Het is een bewuste drang. Je kunt het niet laten. Je krijgt een soort kriebel in je buik en dan ... (INTERVIEW)

Strikt genomen is hetgeen hij in bovenstaand citaat over travestie zegt echter onjuist. Hij kan het immers zeer vaak wel laten. Hij gaat niet in een jurk naar zijn werk en niet in een rok naar de bakker op de hoek. Sterker nog: zij die aangeven het niet te kunnen laten, kleden zich niet vaker om dan degenen die daar minder moeite mee hebben; de somscore van item 2 en 3 uit tabel 23 correleert -.02 met de omkleedfrequentie.
----------------------------------------------------------------

Travestieten rapporteren dus wel een 'onweerstaanbare' drang, maar deze is in werkelijkheid niet gecorreleerd aan omkleedfrequentie en moet dus niet letterlijk worden genomen. Daarmee vervalt de 'onweerstaanbare' drang in feite als beslissend kenmerk voor een definitie van travestie.

De pogingen om travestie in te perken zijn daarmee in feite alle mislukt. Zelfs de simpele opvatting (kleding van de andere sexe dragen) is bij nadere beschouwing niet houdbaar omdat vrouwen op grote schaal mannenkleren dragen terwijl we dat niet zien als travestie.

Is dit erg, kan men zich afvragen. Ik denk uiteindelijk van niet. 'Travestie' is een populair begrip vergelijkbaar met 'intelligentie'. Wetenschappers hebben wat onnadenkend dat populaire begrip omarmd en hebben getracht dat uit te werken. Het is niet een wetenschappelijk begrip dat uitgevonden is om bepaalde waarnemingen te verklaren.

Alle pogingen van psychologen om 'intelligentie' meetbaar te maken, zijn uiteindelijk stuk gelopen. We hebben intelligentietests, maar geen enkele test kan claimen de ware intelligentie te meten. Op dezelfde manier lopen ook alle pogingen om 'travestie' precies te definieren spaak op het probleem dat iedereen er iets anders onder kan verstaan.

Travestie als een vage verzamelnaam voor een serie op elkaar lijkende zaken, is prima. Maar 'travestie' als wetenschappelijke term verklaart uiteindelijk helemaal niets. De term is te vaag. Zeg liever wat je precies bedoelt.

Het is interessant om na te gaan, hoe dat criterium van 'onweerstaanbare drang' in de wetenschappelijke literatuur heeft kunnen doordringen. Travestieten hebben tegen artsen, psychologen en psychiaters melding gemaakt van een 'onweerstaanbare drang'. Vervolgens is deze 'onweerstaanbare drang' gerapporteerd en werd het gezien als een typerend kenmerk van travestie bij mannen. Nu zien we uit onderzoek dat het in 20% van de gevallen niet aanwezig is en voorts dat het vooral een manier van praten is die niet letterlijk genomen mag worden.