Vrouwen en travestie
Bij travestie denken we primair aan mannen. Bij vrouwen lijkt het niet of amper of in ieder geval veel minder voor te komen. Vennix vermeldt hier op blz. 4 over:
'Mak concludeert op grond hiervan dat de term travestie in de seksuologie aanvankelijk uitsluitend voor mannen werd gereserveerd. Ondanks de daar mogelijk uit voortvloeiende bias in onze waarneming lijkt travestie bij vrouwen echter zelden voor te komen. Dit geldt in het bijzonder voor fetisjistische travestie. Na enig speurwerk kwam Stoller (1982) slechts drie gevallen van fetisjistische travestie bij vrouwen tegen. Er zijn wel verscheidene historische voorbeelden over travestie en/of sekseroloverschrijding bij vrouwen te vinden.' Hierna volgt een lijst van maar liefst 24 bronnen.
Komt travestie bij vrouwen inderdaad niet of veel minder voor? Zelf heb ik dit ook lange tijd gedacht. Travestietenbijeenkomsten e.d. worden vooral bijgewoond door biologische mannen, veel minder door vrouwen. Veel zo niet alles, hangt in dit verband af van hoe men de term 'travestie' precies definieert.
In onze cultuur is het geaccepteerd dat vrouwen mannenkleren dragen. Een vrouwelijke collega die een mannenoverhemd draagt, zal geen fronsende wenkbrouwen opwekken. Een vrouw in een broek is vaak meer normaal dan een vrouw in een rok. Vrouwen die stoere mannenschoenen dragen, zijn bij iedere basisschool bij het uitgaan te vinden. Vrouwen die volledig in mannenpak op t.v. verschijnen, worden alleen maar elegant gevonden. Zelf heb ik mijn vrouw wel eens opmerkzaam gemaakt op een meisje in een mannenpak. 'Nee, dat is geen travestie,' was haar reactie die ik ook later door andere vrouwen bevestigd kreeg. Linda de Mol die in mannenpak het songfestival presenteert, wordt niet gezien als iets bijzonders en zeker niet als travestiet. Een man die hetzelfde doet in jurk wordt wel gezien als iets afwijkends.
Vennix merkt op dat er zelfs speciale travestie-workshops voor vrouwen zijn (p. 4). Alleen mogen deze vrouwen travestiet genoemd worden? Nee, vindt Vennix, want ze hebben een hele reeks redenen om zulke workshops bij te wonen. Maar heeft een man die dan niet om in travestie te lopen of naar zulke workshops te gaan?
Wanneer je uitgaat van de simpele definitie (kleding dragen die bestemd is voor de andere sexe) lopen veel vrouwen in onze cultuur vaak in travestie. Vermoedelijk is dit ook een belangrijk punt waarom artsen, psychiaters, sexuologen, etc. de simpele definitie te simpel vinden. Door de simpele definitie te volgen, zou je een grote groep van de bevolking tot travestiet verklaren en dat is maatschappelijk gezien onaanvaardbaar en ongewenst. Bovendien is dat strijdig met het idee dat travestie sociaal niet geaccepteerd is. Je zou dan moeten aangeven dat het voor vrouwen wel geaccepteerd is en voor mannen niet en dat is allemaal wat moeilijk, pijnlijk en discriminerend op basis van sexe.
Nu is er wel een tijd geweest dat ook vrouwen duidelijk aan travestie konden doen, d.w.z. zich kleden in mannenkleren terwijl dat sociaal niet geaccepteerd was. Vennix vermeldt in dit verband een lange reeks bronnen (p. 4). De redenen waarom vrouwen dat deden, waren vermoedelijk tweeerlei. Mannenkleding was vaak praktischer (de broek in plaats van de rok b.v.) en gaf verder meer status. Overigens gaf dit ook grote conflicten waarbij vrouwen in de gevangenis werden gegooid of zelfs zelfmoord pleegden etc. Je kunt je afvragen of deze vrouwen wanneer ze zulke risico's namen, geen dwingende behoefte hadden om mannenkleren te dragen. Het lijkt mij wat erg gemakkelijk om er dan maar bij voorbaat van uit te gaan -- zoals Vennix kennelijk doet -- dat hier geen sprake was van een dwingende behoefte.
Ook andere waarnemingen wijzen in deze richting. Zo ken ik het geval van een vrouw die zichzelf volledig als man kleedt en ook inderdaad in eerste instantie een zeer mannelijke indruk weet te wekken. Uit het gegeven echter dat ze dat voortdurend doet, kun je afleiden, dat ze kennelijk op dit punt niet gemakkelijk kan switchen. Ook het gegeven dat haar echtgenoot dit gedrag niet echt waardeert, wekt de indruk dat de behoefte vrij dwingend is.
De informatie die Vennix op dit punt verstrekt, wordt nog vreemder wanneer hij opmerkt dat in de meeste interviews met vrouwen die zich als man kleden echter duidelijk sprake is van transseksuele gevoelens (p. 4). Net alsof er dan geen sprake zou zijn van een dwingende behoefte.
Samenvattend: in onze cultuur dragen vrouwen vaak mannenkleren, maar we zien dat niet als travestie. Sommige vrouwen dragen altijd of bijna altijd mannenkleren. In zulke gevallen kan men zich afvragen of er geen sprake is van een 'dwingende behoefte'. Uitgaande van onze definitie en die van Vennix (kleding van de andere sexe dragen vanuit een dwingende behoefte) zou men dit dan moeten aanmerken als travestie.
Inhoeverre er bij vrouwen wel of niet sprake is van het dragen van mannenkleding uit een dwingende behoefte valt echter zonder verder onderzoek moeilijk aan te geven. Een probleem hierbij is dat mannenkleding voor vrouwen zo zeer geaccepteerd is, dat het in de praktijk uitermate lastig wordt om vast te stellen of er wel of niet sprake is van een dwingende behoefte. Immers een vrouw die voortdurend in mannenkleren loopt, zal daar in de praktijk geen nadelige sociale gevolgen van ondervinden, waardoor vragen op dit gebied voor haar snel een hypothetisch karakter krijgen.
In feite is 'dwingende behoefte' in zulke omstandigheden (de kleding van de andere sexe wordt sociaal volledig geaccepteerd) niet meer goed bruikbaar om 'travestie' af te bakenen. Maar daarmee vervalt voor vrouwen in feite de term 'travestie' in de door ons en Vennix voorgestelde betekenis. Travestie bij vrouwen is een culturele onmogelijkheid in de huidige samenleving doordat mannenkleding voor vrouwen (vrijwel) volledig geaccepteerd wordt.
Dit sluit overigens de mogelijkheid niet uit dat de beweegredenen voor travestie bij mannen heel anders kunnen zijn dan de beweegredenen voor travestie bij vrouwen, denk bijvoorbeeld aan de vrouwen die in het verleden mannenkleren aantrokken. Vennix spreekt in dit verband over 'fetisjistische travestie'. In deze gevallen trekt men bepaalde kleding aan (van de andere sexe) alleen omdat het seksueel opwindend is (p. 10). Op p. 4 geeft Vennix aan dat dit bij vrouwen weinig lijkt voor te komen. Bij mannen blijkt dit juist vrij frequent voor te komen. Hierover straks meer.
1 reacties
Naar aanleiding van een discussie met een vriend over vrouwen in mannenkleren kwam ik bij jou artikel terecht. Ik ben het grotendeels met je standpunt eens. Ik ben zelf, zoals ze dat in de gaywereld noemen, een tomboy. Ik draag dus als vrouw mannenkleren. En ik "heb" mannelijke looks (kort kapsel, geen make-up, geen oorbellen enz.). In feite ben ik een travestiet. Al zou ik mezelf nooit zo noemen en heb ik een heel ander beeld bij travestie (mannen in vrouwenkleding). Dat beeld is een beeld wat veel mensen hebben bij travestie. Want hoewel ik regelmatig opmerkingen krijg over mijn kleding en looks, ben ik nog nooit als een travestiet bestempeld. Ik denk dat dit inderdaad komt doordat een vrouw in mannenkleding meer "geaccepteerd" wordt. Maar wat is geaccepteerd zijn? Want hoewel collega's laatst zeiden dat ze mijn kleding en looks goed bij mij vonden passen, kijken veel mensen toch even verbaasd of verwonderd op als ik door de stad loop. Nu zal een travestiet (man in vrouwenkleren) veel meer blikken en opmerkingen krijgen dan ik. Maar het wil nog niet zeggen dat als mensen niks zeggen, dat het dan geaccepteerd wordt. Daarnaast ligt het er aan of je als vrouw reacties/blikken krijgt aan hoe "mannelijk" je erbij loopt. Als ik in de zomer in een t-shirt met een v-hals, een spijkerbroek en een paar all-stars over straat loop, dan kijken me maar weinig mensen raar aan. Maar als ik naar een feest ga en ik trek een pantalon en een hemd aan. En ik bind mijn borsten in en ik doe een stropdas om, dan weet ik nu al, uit ervaring, dat er enkele reacties en heel veel rare blikken gaan komen op het moment dat ik mijn mond open doe. Mensen accepteren vrouwen in mannenkleren wel, zolang het nog goed te zien is dat je een vrouw bent. Maar zodra je als vrouw net zoals een travestiet in kleren gaat lopen die typisch zijn voor het andere geslacht en er zo naar gaat gedragen, dan is het zoeken naar acceptatie. En deels is dat niet zo opmerkelijk, want vrouwen in mannenkleren (bv. spijkerbroek) is normaal en geaccepteerd. Maar op het moment dat je all-the-way gaat, dan ben je als vrouw ook een travestiet. En dat is iets wat veel mensen (nog) niet kunnen accepteren. Ik ook heb daar nog moeite mee, in ieder geval met het woord travestiet. Want toen ik laatst tegen een vriend zei dat ik het niet zo had op travestietenshows, kreeg ik de opmerking terug: 'Zegt de vrouw die zelf iedere dag in mannenkleren rond loopt'. En tja toen begon de discussie, want een travestiet ben ik mijn eigen ogen echt niet.
Een reactie posten