Depressies: dichten, schrijven en bloggen

In NRC Handelsblad van 17 oktober 2006 komt Ellen de Bruin op pagina 1 met een stukje over de schrijfparadox: Dichten is geen goede therapie. Het stukje is naar aanleiding van een uitgebreid literatuuronderzoek van James Kaufman en Janel Sexton dat verschenen is in de Review of General Psychology.

Ellen omschrijft de schrijfparadox als volgt:
'Steeds meer psychologen en psychotherapeuten laten cliënten hun depressies, trauma's en fobieën van zich afschrijven -- het is een van de weinige psychotherapeutische* interventies waarvan het gunstige effect wetenschappelijk is aangetoond. Tegelijk is bekend dat mensen die van schrijven hun beroep hebben gemaakt, vaker depressief zijn dan de rest van de bevolking en dat dichters, met name vrouwelijke dichters, het slechtst af zijn. Waarom helpt hun 'schrijftherapie' niet?'

Dichten werkt niet goed omdat je dan nog steeds niet het gevoel hebt het leven te begrijpen, stelt Ellen als antwoord. Het schrijven van verhalen geeft meer betekenis, structuur en houvast.

Ik zou het nog wat duidelijker willen stellen. Op basis van de voorgaande notitie weten we dat het bij depressies in de eerste plaats gaat om wat je denkt en niet om wat je hebt meegemaakt. Het kan best zijn dat je afschuwelijke dingen meegemaakt hebt en nog meemaakt, maar de depressie zit erin hoe je daar tegenaan kijkt.

Bij dichten zijn we in onze cultuur meestal vooral bezig onze emoties, onze gevoelens onder woorden te brengen. En dat is nu precies wat je bij een depressie niet moet doen, omdat je dat al te veel doet. Je besteedt aandacht aan negatieve gevoelens en daardoor worden die negatieve gevoelens versterkt en nog pijnlijker.

Ook zo maar wat schrijven, helpt volgens mij niet echt. Als je warrig denkt en je gaat vervolgens warrig schrijven, dan versterk je alleen maar je warrige denken en schiet je niet echt op.

Wat je dus moet doen, is er zakelijk over schrijven. Wat is het probleem nu precies? Waarom is het eigenlijk een probleem? Wat is er over dat probleem precies bekend? Wat is de beste oplossing van het probleem? Hebben andere mensen oplossingen voor het probleem. Ook schrijven over erge dingen die je hebt meegemaakt, kan helpen, omdat je dan de gebeurtenis moet verwoorden en daardoor gemakkelijker kunt verwerken. Zodra je iets goed op papier hebt gezet, wordt het hanteerbaar. Kun je er gerichter over praten en nadenken. Een ander voordeel van dat zakelijk schrijven is dat je de emoties terugdringt.

Waarom is fulltime schrijven dan weer niet goed? Het antwoord dat Kaufman en Sexton geven volgens Ellen is dat schrijven een vorm van zelftherapie zou zijn. Zonder dat schrijven zouden die schrijvers nog depressiever zijn. Maar uit de manier waarop dit antwoord verwoord is, kun je wel merken dat Kaufman en Sexton het eigenlijk ook niet zeker weten.

Ik denk het antwoord wel te weten. 1. Als je broodschrijver bent, zit je eigenlijk de hele dag in afzondering te werken. Daar wordt een mens niet echt vrolijk van. Mensen kunnen over het algemeen niet goed tegen eenzaamheid.

2. Een volgend probleem dat je krijgt als je veel schrijft, is dat je gemakkelijk naar aanleiding van iets in je hoofd zinnen begint te formuleren. Je gaat dus gemakkelijk denken. Maar in de vorige notitie zagen we dat juist dat wat ongerichte denken snel ontspoort en dan kan leiden tot een depressie.

3. Tenslotte schrijven broodschrijvers wel veel, maar lang niet altijd zakelijk over hun eigen problemen. Ze werken immers aan een boek of tekst die hen helemaal vervult.

Het positieve effect van zelf schrijven zit hem niet in het schrijven, maar in het ordenen. Door de gedachten op papier te zetten, worden ze concreter. Zie je gemakkelijker wat er niet klopt en motiveer je jezelf ook om ze eens van de andere kant te bekijken. Ellen formuleert het in haar stukje zo: '... ongestructureerd schrijven kan de klachten verergeren.'

Een probleem bij al dat geschrijf kan zijn dat je te weinig kritisch wordt. Als je schrijft voor jezelf ben je een stuk slordiger dan wanneer je voor een (mogelijk) publiek schrijft. Dit probleem ondervang je mogelijk voor een deel met bloggen. (Het stukje van Ellen heeft het daar verder niet over.) Bij bloggen weet je nooit precies wie er tenslotte allemaal meelezen. Al die vreemde ogen hebben een dwingende invloed. Je doet iets beter je best. Als je onzin schrijft of denkt, kan in beginsel de hele wereld die onzin zien en lezen.

Een ander probleem bij schrijven, ik noemde het al, is dat het veel tijd kost die je niet besteedt aan sociale contacten en het onderhouden van je relaties. Maar ook dit valt bij bloggen soms mee. Niemand reageert ooit op je blog. Toch blijken je kennissen die blogs gelezen te hebben. Andere mensen reageren niet op je blog en zijn je volledig onbekend. Toch krijg je mailtjes van ze. Dat het zo kan en werkt, danken we aan de zoekmachines. Die filteren precies dat ene berichtje uit die zee van miljoenen, miljarden blogpostings. Maar in plaats van bloggen kun je natuurlijk ook je gedachten ordenen door over het probleem aan een goede vriend of vriendin te mailen.

'Het werk van dichters die een zelfmoordpoging hebben gedaan, bevat verder meer eerste-persoonsvoornaamwoorden ('ik', 'mijn') dan dat van niet-suïcidale dichters. Dit blijkt uit onderzoek van James Pennebaker, de grondlegger van de schrijftherapie. Het duidt er volgens de psychologen op dat deze mensen zich minder sociaal geïntegreerd voelen en dus minder steun ervaren.'

Ik denk dat je het nog simpeler kunt interpreteren. Deze mensen waren vooral met zichzelf bezig en op zichzelf gericht. Het kan zijn dat dat was doordat ze in de problemen zaten. Maar het kan ook zijn dat ze gewoon veel te veel op zichzelf gericht waren. Mensen ontlenen hun waarde voor een belangrijk deel aan wat ze voor anderen betekenen en kunnen doen. Al te veel op jezelf gericht zijn en al te veel bezig zijn met je eigen emoties, is een recept voor ellende.

Neem iets simpels als het aangaan en onderhouden van een relatie. Wat is er belangrijker dan het hebben van die ene goede vriend of vriendin waarop je altijd terug kunt vallen? Die relatie is dus van levensbelang zeker voor mannen. Vrouwen blijken zich zelfstandig beter te kunnen handhaven doordat ze gemakkelijker contacten aan gaan met andere vrouwen. Toch levert die primaire relatie gigantische groepen mensen in onze samenleving voortdurende problemen op. Na een tijdje gaat het weer mis.

De basis van een succesvolle en langdurige relatie is uitermate simpel. Je moet zorgen dat je de ander iets biedt, iets geeft. Dat betekent dus dat je een groot deel van de tijd jezelf moet lopen af te vragen: Voelt hij/zij zich prettig, heeft hij/zij het naar haar zin, kan ik iets voor hem/haar doen? Maar dat betekent wel dat je gericht bent op iemand anders, in plaats van op jezelf. In een ik-ik-tijdperk is dat een moeilijk te leren les. Maar juist dat gericht zijn op iemand anders zorgt dat je je niet te veel verdiept in jezelf. En het zorgt dat je wat doet. En het zorgt dat je belangrijk bent voor iemand anders. En dat geeft ons mensen een behoorlijke kick.

Hier stop ik maar, want mijn vrouw wijst mij erop dat ik nu al uren voor mezelf zit te bloggen, terwijl er nodig boodschappen gedaan moeten worden. Zo simpel is het dus. Omdat ze de pest heeft aan boodschappen doen, zit ik in een ijzersterke positie zo lang ik die boodschappen doe. Ik heb mezelf voor haar onmisbaar gemaakt. En zij zorgt ervoor dat ik niet voortdurend met mijn eigen dingetjes bezig ben.


-------------------
* Misschien niet psychotherapeutisch maar wel bewezen effectief is regelmatig hardlopen.