Is travestie behandelbaar? -- De wonderpil

Inleiding

De vraag of travestie behandelbaar is, suggereert dat travestie iets verkeerds of iets ziekelijks is. Travestie is geen ziekte. Travestie is gedrag. Uit onderzoek weten we dat dit gedrag voorkomt bij vrij veel mannen. Het is dus geen zeldzaam gedrag. Verder is er geen reden om te denken dat travestie abnormaal of ziekelijk gedrag zou zijn. Travestie-gedrag lijkt juist volledig de normale gedragswetten te volgen en heeft op de korte termijn duidelijk positieve effecten. Hierdoor ontstaat vrijwel zeker ook die beroemde/beruchte drang tot travestie.

Op langere termijn kan travestie-gedrag echter ook vervelende en gevaarlijke gevolgen hebben.
1. Een eerste effect is dat travestie de neiging heeft frequenter te worden, te groeien, extremer te worden. Wat begint met een rokje kan tenslotte resulteren in een volledige geslachtsaanpassing.
2. Een tweede nadelig effect is dat travestie de neiging heeft veel tijd, energie en aandacht op te slokken die daardoor niet meer beschikbaar zijn voor het gezin, de relatie, sociale contacten, het werk.
3. Een derde mogelijk effect van (seksuele) travestie is dat de seksuele relatie met de vrouw/vriendin of zich niet goed ontwikkelt of verstoord wordt. De man is voor zijn seksuele behoefte minder afhankelijk van de vrouw/vriendin en de vrouw/vriendin moet concurreren met haar verklede man.
4. Een vierde mogelijk effect van (seksuele) travestie is dat de man qua kleding en uiterlijk kan vervrouwelijken. Omdat het uiterlijk in de moderne massa-samenleving sterk als visitekaartje fungeert, kan een uiterlijk dat op bepaalde aspecten afwijkt van het traditionele, grote problemen veroorzaken.
5. Een vijfde mogelijk effect is statusverlies doordat travestie voor mannen sociaal taboe is. Het travestiegedrag wordt gezien als afwijkend en norm overschrijdend, waardoor de man in sociale status keldert en agressie, discriminatie etc. oproept. Door zijn gedaalde sociale status wordt de man ook als partner voor de vrouw minder aantrekkelijk wat de relatie verder onder druk kan zetten.

Of al deze negatieve gevolgen tenslotte ook inderdaad optreden, hangt sterk af van hoe het travestiegedrag vorm wordt gegeven. Enkele punten die hierbij van belang zijn:
1. weet de man het travestiegedrag en de transformatiewens in te perken door b.v. als norm te hanteren: 'geen blijvende lichamelijke aanpassingen'?
2. slaagt de man erin de hoeveelheid tijd, geld en energie die het travestiegedrag kost, in te dammen?
2. slaagt de man erin voor zijn vrouw een waardevolle partner te blijven?;
3. slaagt de man erin met zijn vrouw een voor haar bevredigende seksuele relatie te onderhouden?;
4. slaagt de man erin zijn uiterlijk als man volledig intact te laten?
5. slaagt de man erin zijn travestie voor de buitenwereld verborgen te houden?
Met het bovenstaande doe ik verder geen moraliserende uitspraken. Ik vind b.v. niet dat je het voor de buitenwereld verborgen moet houden, maar als je je als zodanig presenteert, levert dat op termijn wel problemen op.

Gezien al die negatieve gevolgen die kunnen optreden, is het dus niet verwonderlijk dat travestieten vaak proberen te stoppen. Vrijwel iedere travestiet heeft wel eens al die dure dameskleding weggekieperd. Meestal lopen dat soort pogingen uiteindelijk op niets uit. Het gaat een tijdje 'goed' totdat het opnieuw begint. De vraag of travestie 'behandelbaar' is, is dus gezien al die negatieve gevolgen die kunnen optreden, heel begrijpelijk. Een travestiet merkte ooit tegen me op: 'Je bent er mee behept.'


De discussie

Terug naar de discussie in de vorige notitie. Deze wordt gestart door Peter met de vraag: "Is travestie behandelbaar?" Peter doet al sinds de puberteit aan travestie: een 20 jaar nu. Eerst accepteerde hij die travestie meestal wel, hoewel hij ook wel eens de hele handel in de container gekieperd heeft. Nadat zijn relatie er tenslotte (na tien jaar) toch op stuk is gelopen, is hij 3 jaar lang steeds verder gegaan op het pad van de travestie. Omdat hij niet opnieuw hierdoor zijn relatie wil verliezen, wil hij er nu wel vanaf. Hij vraagt zich af of je die oplopende trap van (travestie-)uitingsvormen niet ook weer zou kunnen aflopen, eventueel met begeleiding.

Taco vindt travestie wel een goeie manier van leven en heeft dus weinig behoefte ermee te stoppen. Annet ziet de travestie als iets persoonlijks. Als je dat zou kunnen laten wegbehandelen, vermink je jezelf. Marianne denkt dat het iets is dat in je genen zit. Je zult er dus mee moeten leren leven. Sabine vindt dat eigenlijk de (sociale) omgeving behandeld moet worden. Teddy is het meest uitgesproken: "Travestie gaat nooit meer over. Nooit!"

Peter reageert daarop met dat hij zelf travestie geaccepteerd heeft, maar dat het ook wel problemen opleverde. Travestie doet hem aan een soort verslaving denken. En van een verslaving kun je met de nodige moeite af. Hij heeft bij zichzelf een ontwikkeling in de travestie waargenomen en vraagt zich af of je dat proces niet zou kunnen omkeren.

Nicole tenslotte heeft ook geprobeerd van de travestie af te komen, maar zonder succes. Ook zij heeft problemen met haar relatie gehad doordat ze vluchtte in het verkleden waardoor dit een probleem werd voor de relatie. De psycholoog heeft (heel verstandig) de relatie weer gelijmd en het verkleden met rust gelaten.

Het probleem van Peter komt veel vaker voor. Iemand is travestiet en heeft daar weinig problemen mee. Dan mislukt de relatie mogelijk ook door die travestie. Vervolgens wil men in verband met een mogelijk nieuwe relatie graag blijvend van de travestie af.

De vraag is of dat mogelijk is? Teddy dacht van niet. Als je eenmaal behept bent met travestie, kom je er nooit weer vanaf. Dat denken veel travestieten, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat die veronderstelling klopt.

Allereerst is het misschien helemaal niet nodig. Er zijn ook vrouwen die van mannen houden die aan travestie doen, ook al vinden sommige travestieten dat soms moeilijk om te geloven.


Wonderpil?

Maar goed, ik omzeil dan de vraag. Bestaat er een wonderpil? Een soort pil waardoor de drang om aan travestie te doen, zal verdwijnen. Je kunt in dit verband denken aan een hormoonbehandeling en aan chemische castratie. Dat zijn ingrijpende methodes en ik vraag me dan af of het middel niet erger is dan de kwaal.

Een minder ingrijpende oplossing is de koppeling travestie--seks systematisch te doorbreken. (Wel travestie bij gelegenheid, ook seks bij gelegenheid, maar nooit en dan ook echt nooit travestie in combinatie met seks.) Dit lijkt misschien een minder vergaande oplossing, maar is dat uiteindelijk niet. De seksuele motivatie van de travestie neemt dan geleidelijk af en verdwijnt tenslotte.

Dit is dus in feite de "wonderpil" om van travestie af te komen. In deze oplossing is travestie geen probleem en seks ook niet. Alleen de directe koppeling van travestie met seks dient consequent en systematisch vermeden te worden. Dat is dus veel gemakkelijker vol te houden dan een afspraak als 'nooit weer travestie.'

Een voordeel van deze oplossing is ook dat seks met de vrouw/vriendin mogelijk gemakkelijker en aantrekkelijker wordt. De vrouw hoeft in dit opzicht niet langer te concurreren met haar verklede man.

Uit onderzoek blijkt dat de seksuele relatie tussen travestiet en vrouw/vriendin veel problematischer is dan de doorsnee heteroseksuele relatie. De vrouw krijgt het daardoor in seksueel opzicht veel gemakkelijker waardoor haar positie binnen de relatie sterker kan worden. Seks tussen de partners fungeert blijkens onderzoek vaak als smeer- en bindmiddel voor de relatie.

Ook deze oplossing heeft natuurlijk een ingrijpende kant. Vergelijk het met een homoseksueel die als 'therapie' krijgt voorgeschreven voortaan alleen nog seks met vrouwen te hebben. Aan de andere kant gaat deze vergelijking mank. Travestieten zijn vrijwel nooit volledig seksueel travestiet, d.w.z. ze zijn niet afhankelijk van travestie voor seks. Ook zonder travestie zijn ze in staat tot seks.

In de praktijk zijn er al t's die deze oplossing toepassen omdat ze aan de ene kant in travestie optreden of in het openbaar verschijnen en aan de andere kant de koppeling travestie--seks als ongewenst en pijnlijk ervaren. Soms gaat deze 'oplossing' ook spontaan, wanneer b.v. om een of andere reden het travestieplaatje als pijnlijk wordt ervaren. Ook wanneer men deze 'ingreep' vrijwillig toepast, is het echter toch een ingrijpend iets waar onvoorziene problemen aan vast kunnen zitten.

Om te beginnen kan het seksuele gedrag dat hierna ontstaat, een bron van gevaar zijn. Denk aan s/m, homo-seks en onveilige heteroseks, etc. Ook bestaat de mogelijkheid dat de hoeveelheid seks afneemt, wat bij mannen vaak een slecht teken is voor de psychische gezondheidstoestand. Een ander probleem dat ontstaat, is dat travestie ontspanning vormt, rustgevend is, etc. en dus een sterk positief effect op de persoon heeft. Die bron van positieve effecten wordt op deze manier mogelijk afgekapt. Daar word je dus mogelijk niet echt vrolijk van.

Travestie heeft mogelijk ook effecten op het zelfbeeld (een positief) en mogelijk op de behoefte aan sociale contacten (die zou kunnen afnemen o.a. door de werking van het spiegelbeeld). Door het weghalen van de motivatie voor de (seksuele) travestie, ontstaan mogelijk tegenovergestelde effecten.

Zelf heb ik indertijd (een 10 jaar geleden) deze wat extreme stap gezet nadat ik in travestie publiek was gegaan. Het was het (niet voorziene) gevolg van het publiek gaan. Door het optreden in het publiek verandert het karakter van de travestie, hoewel je je dat als travestiet in het begin niet onmiddellijk realiseert. De travestie thuis mag vooral gericht zijn op het eigen oordeel. De travestie in publiek moet gericht zijn op het oordeel van het publiek. Je verkleedt je om het publiek te misleiden, op het verkeerde been te zetten, om bewondering te oogsten, om te shockeren, om te plagen of om er gewoon leuk en anders uit te zien. Maar uiteindelijk bepaalt het publiek of de 'show' geslaagd is of niet. Het doel is dus een bepaald effect te bereiken bij het publiek. Persoonlijke emoties die gekoppeld zijn aan die kleding bemoeilijken een goede inschatting hoe die kleding zal overkomen.

Verder vond ik die koppeling ook nogal pijnlijk. Ik vind het prima om als man bij gelegenheid een rok te dragen of eventueel een keer volledig verkleed te zijn. Ik vind ook dat dat moet kunnen. Maar het is voor jezelf wel prettig wanneer je zeker weet dat dat niet is gemotiveerd door seksuele opwinding.

Lang niet alle travestieten huldigen overigens het standpunt dat de eigen emoties zo'n klein mogelijke rol moeten spelen. Veel travestieten huldigen het tegenovergestelde standpunt. Volgens dit standpunt gaat het erom dat de travestiet zich fijn voelt en doen de reacties van het publiek er niet toe. Een tussen-standpunt is dat men zich in publiek aangepast probeert te kleden en thuis naar het eigen oordeel.

Een probleem dat duidelijk zichtbaar is bij veel travestie is dat het naar algemene maatstaven vaak niet echt mooi is. Op een of andere manier lijkt er met de smaak van de travestiet iets verkeerd te gaan. Dit probleem is precies waar ik hierboven op doelde. Door de seksuele conditionering is het oordeel over het eigen (verklede) uiterlijk verschoven. Het eigen uiterlijk wordt anders beoordeeld dan het uiterlijk van een normale vrouw. Men kijkt niet meer kritisch naar zichzelf maar door een gekleurde bril. Men ziet zichzelf anders dan het publiek dat doet maar is zich van dit effect niet bewust. Een en ander gaat automatisch. Het uitbannen van die koppeling lijkt me in dit verband een goede zaak.

Op dit moment is mij niets bekend van onderzoek naar de effecten van het doorbreken van die koppeling. Dat is niet zo vreemd omdat tot nu toe het belang van het doorbreken van die koppeling nog niet zo goed werd ingezien. Het belang van die koppeling wordt pas duidelijk wanneer je de moeite neemt tot een gedragsanalytische benadering van het verschijnsel (seksueel gemotiveerde) travestie die in de medisch gerichte literatuur niet altijd even gangbaar is.

Wel is uit de literatuur het voorstel bekend van Vennix -- zoals ik hier ook in de eerdere notities vermeld heb -- om die koppeling te doorbreken door juist zo veel mogelijk in travestie te verkeren waardoor de seksuele lading van de travestie tenslotte zal verdwijnen. Mijn bezwaren tegen die oplossing is dat dit grote sociale consequenties heeft (voortdurend in travestie gekleed gaan) en dat dit proces (extinctie) uitermate traag werkt. Het koppelen van ander seksueel gedrag aan seks zal voor de doorsnee travestiet (die toch al duidelijk beter is in het koppelen van betekenis aan willekeurige stimuli dan gemiddeld) snel gaan en vermoedelijk slechts beperkte problemen geven.

Het lijkt duidelijk te zijn dat met het doorbreken van die koppeling (d.w.z. het systematisch niet meer maken van die koppeling) ook de motivatie voor seksuele travestie verdwijnt. Dit sluit natuurlijk niet uit dat men om andere redenen een rok o.i.d. kan aantrekken of zich als vrouw kan verkleden, b.v. omdat het een soort gewoonte is geworden of omdat men op een bepaalde manier over wil komen of omdat men een emanciperende rol wil spelen.

Mijn antwoord op de vraag of travestie behandelbaar is, luidt dus: ja, tenminste voor wat de beroemde/beruchte drang betreft. Daar zijn geen pillen voor nodig en ook geen behandelaars. Het is gewoon iets dat je zelf kunt doen en moet volhouden als je overtuigd bent van de noodzaak. En het gekke is dus dat je helemaal niet hoeft te stoppen met de travestie zelf. Integendeel: hoe meer je in travestie bent, hoe sneller de koppeling onder deze omstandigheden slijt.

Een belangrijke reden die ik me kan voorstellen om de koppeling te doorbreken, is dat de travestie uit de hand loopt. Travestie smaakt altijd naar meer, is in deze notities te vinden. Wanneer de keuze is: zelf leven of overgenomen worden door de travestie, dan zou voor mij de keuze (op dit moment) niet moeilijk zijn. Maar wanneer je te ver het pad van de travestie bent opgelopen, kun je die keuze vaak niet meer maken.

Een andere belangrijke reden zou de relatie kunnen zijn. Een goede relatie is voor mijn idee niet gebaseerd op seks. Maar seks fungeert wel als een belangrijk smeer- en bindmiddel in relaties. Travestie en seks in de relatie staan op gespannen voet met elkaar. Dat lijkt me al een behoorlijke reden om voorzichtig te zijn met die koppeling travestie--seks. (Trouwens ook de koppeling pornografie--seks, playboy--seks, MTV--seks, etc. kan in dit opzicht een ontwrichtende invloed op relaties hebben, schijnt het.)

Maar als je met je travestie kunt leven en je relatie ook: verander niet te veel en verander niet onnodig. Laat de dingen zoals ze zijn als je er tenminste vrede mee hebt. Want dat die beruchte drang verdwijnt, dat geloof ik wel, maar wat er allemaal nog meer gebeurt: ik weet het niet precies en jij ook niet.

Peter heeft dus gelijk. Je kunt de ladder op. Je kunt hem ook weer af. Maar af vraagt een andere techniek dan op.

De reden waarom pogingen te stoppen met travestie altijd mislukken, is hiermee ook duidelijk. Men probeert inderdaad letterlijk te stoppen met de travestie in plaats van met de bekrachtiging daarvan, wat iets heel anders is. Niet de travestie is het probleem, maar de onregelmatige, onvoorspelbare, sporadische bekrachtiging veroorzaakt de beruchte drang.



-----------------
*Bij het systematisch doorbreken van de koppeling travestie-seks doet zich het probleem voor dat 'extinctie' een traag proces is. Die koppeling is snel geleerd en voor de hand liggend. Maar het 'ontleren' van die koppeling gaat veel langzamer. Het zal dus geruime tijd duren voordat de seksuele lading van de travestie volledig of bijna volledig is verdwenen en dan nog alleen maar wanneer men inderdaad in staat is de koppeling travestie--seks voortdurend te vermijden. Hier staat echter tegenover dat ander seksueel gedrag gekoppeld wordt aan seks waardoor dit alternatieve gedrag snel sterker wordt.

Ingekort en aangepast op 28/09/2008.