Transgenders en prostitutie I: geen homoklanten

travestie en prostitutie

De meeste travestieten en transseksuelen leven in seksueel opzicht vermoedelijk een vrij saai leven. Bij transseksuelen is door de lichamelijke ingrepen de drang en lust vaak afwezig of sterk verminderd. Bij travestieten speelt seks wel een rol, maar is het zich verkleden en optutten als vrouw en eventueel het zich vrouw voelen of het vrouw spelen qua tijd belangrijker dan de seks zelf. Verder zijn travestieten primair op zichzelf gericht waardoor ze normaal niet gemakkelijk seksuele relaties aangaan met anderen. Vervolgens krijgen travestieten zodra ze publiek gaan, te maken met de functie-shift die ik in eerdere notities beschreef: de travestie krijgt een publieke functie en verliest (op zijn minst gedeeltelijk) haar seksuele lading. Tenslotte streven ook travestieten en transen die publiek zijn gegaan, naar een bepaalde mate van erkenning. Door al deze factoren zullen de meeste travestieten en transen daarom het idee als prostituee te werken, verwerpelijk vinden. Het is niet één brug te ver, het is meerdere bruggen te ver. In dit opzicht lijken transgenders wat op echte vrouwen.

In het onderstaande gebruik ik in navolging van Vennix de verzamelterm 'transgenders' (TG) om travestieten, transseksuelen en alles daar tussenin aan te duiden.

Toch zijn er transgenders die als prostituee werken. Een eerste categorie zijn biseksuele transgenders die dit als opwindend en bevredigend ervaren en dit in de 'vrije tijd' doen. In feite gaat het deze categorie meer om de opwinding en de erkenning als vrouw en de seks dan om het geld. Een tweede categorie zijn transgenders die met die prostitutie voor een belangrijk deel in hun levensonderhoud voorzien. Deze groep bestaat vrijwel volledig uit buitenlandse transgenders die naar Nederland zijn gekomen om de aanzienlijke discriminatie en repressie in eigen land te ontvluchten. Deze groep professionele transgender-prostituees lijkt geleidelijk aan steeds groter te worden.




Mijn gegevens ontleen ik aan de publicatie van Paul Vennix c.s. getiteld: Klanten van Transgenders (Uitgave: Ruttgers NISSO-groep, 2000). Voor dit onderzoek werd een interview gehouden met 7 transgender-prostituees en met 49 klanten daarvan.


discriminatie en overleven

De belangrijkste reden waarom transgenders de prostitutie ingaan, lijkt geld te zijn. Of beter: gebrek aan geld. Het was/is moeilijk om aan werk te komen of werk te houden (in hun eigen land als transgender en ook in ons land door het soms illegale verblijf) (p. 9). Daarnaast vermeldt Vennix dat een bijkomende factor zou kunnen zijn dat transgenders door dit werk worden bevestigd in hun vrouw zijn. In de literatuur die Vennix noemt, wordt dit kennelijk beweerd, maar Vennix geeft op dit punt geen gegevens: noch uit eigen onderzoek, noch uit de literatuur. Uit het gegeven dat Nederlandse transgenders soms wel in hun vrije tijd voor hoer spelen, maar zelden als bron van levensonderhoud, valt af te leiden dat het kennelijk inderdaad het gebrek aan geld is, dat de prostitutie noodzakelijk maakt. In feite is de prostitutie een manier om te overleven. Zo geven alle door Vennix c.s. ondervraagden aan het liefst zo snel mogelijk te willen stoppen met de prostitutie. Maar door de illegaliteit waar ze in verkeren, is het moeilijk normaal werk te vinden.

De prostitutie is in feite niet goed los te zien van de moeilijke omstandigheden waaronder deze transgenders zich moesten handhaven in hun eigen land en vaak ook nog in ons land.
- "... omdat het leven als transseksueel moeilijk is in Ecuador.[...]Ik ben ook weggegaan omdat mijn familie niet kon accepteren dat ik transseksueel ben."
- "De situatie is moeilijk in Ecuador. Ik ging ook daarom weg zodat mijn familie zich niet hoefde te schamen. De maatschappij ziet je als iets raars, dat is heel moeilijk."
- "Mijn vader had me vreselijk geslagenen had me gedwongen om te zeggen of ik homoseksueel was en uiteindelijk zei ik dat dat zo was. Hij wilde me vermoorden, dus ging ik weg met wrok jegens hem. [...] Voor de transseksuelen die erg op een vrouw lijken, is het in Ecuador redelijk, maar voor de transseksuelen waar je het goed aan kan zien, is het vreselijk en traumatiserend. [...] Toen ik zag hoe ze de anderen behandelen, kreeg ik daar een complex van. Ik dacht als ze hen zo rot behandelen, gaan ze dat misschien ook bij mij doen."
Een van de Roemeense TG's vertelt dat de meeste Roemeense TG's in eigen land gevangenisstraffen tot maximaal 5 jaar achter de rug hebben wegens vermeende 'homoseksualiteit'.


HIV-besmetting

Een belangrijk probleem bij transgender-prostitutie is de kans op HIV-besmetting (AIDS). In sommige landen is ongeveer 2/3 van de transgenders besmet met HIV. In andere landen daarentegen komt/kwam HIV onder transgender-prostituees niet voor. In ons land zijn percentages gevonden van 24 en 8 procent. De belangrijkste reden voor die grotere kans op HIV lijkt veroorzaakt te worden door (onveilige) passief-anale seks. Als er wel een condoom gebruikt wordt, kan er iets misgaan. Maar soms wordt er geen condoom gebruikt. Andere redenen kunnen zijn drugsgebruik (vuile naalden) en een verblijf in de gevangenis (vanwege travestie, prostitutie, homoseksualiteit en illegaliteit) waarbij transgenders in de praktijk door zowel medegevangenen als bewakingspersoneel seksueel worden misbruikt (p. 11).


zich man of vrouw voelen?

Hoe zit het met de gender-identiteit? Voelen deze transgenders zich vooral man of vooral vrouw? (Het begrip 'voelen' moet men hierbij niet letterlijk interpreteren. Het gaat erom hoe deze transgenders zichzelf maatschappelijk willen presenteren.) Uit eerder onderzoek in Rotterdam onder 30 transgender-prostituees (Van Roosmalen e.a., 1996, volgens Vennix, p. 12) bleek dat 23 zich vooral vrouw voelden en dat 7 zich vooral man voelden. In totaal willen 23 een gedeeltelijke of volledige geslachtsaanpassing of hebben dat al laten doen of zijn daar al mee bezig. De groep 'echte' travestieten (mannen die zich beperken tot verkleden) is dus relatief klein (minder dan 1/3) maar wel duidelijk aanwezig onder de transgender-prostituees.

In de kleine groep van 7 door Vennix c.s. ondervraagde transgenders zitten maar liefst 3 transgenders die zich puur verkleden voor hun werk en daar zelf geen plezier (meer) aan beleven.*

Je zou verwachten dat transgender-prostituees mannen zijn die een grote affiniteit hebben met de vrouwenrol. In een belangrijk deel van de gevallen gaat dat ook op. Tegelijkertijd blijken er ook een aantal transgender-prostituees te zijn die geen affiniteit hebben met die vrouwenrol.


de klanten

De helft van de ondervraagde klanten is Nederlander (25 van de 49). De andere helft is dus van buitenlandse origine. De meeste mannen van buitenlandse origine zijn van Marokkaanse of Turkse komaf (17 van de 24). Gevraagd naar hun 'kerkelijke gebondenheid' blijken de meeste mannen 'geen' op te geven (22 van de 49). Van de overige 27 blijken er maar liefst 18 islamitisch, 7 roomskatholiek en 2 overig.

Het grote aantal islamieten is opvallend. De ondervraagde islamitische klanten zeggen daarover:
- "In mijn geloof mag je niet met vreemden,..."
- "Als je zegt, 'Ik heb het met een travestiet gedaan', dan word je echt kapot gemaakt."

Kennelijk speelt ook hier dus de spanning van het verbodene een rol. We kwamen dat al eerder tegen bij de oorzaken voor travestie. Travestie is opwindend omdat het niet mag. Een andere verklaring is ook dat Marokkaanse en Turkse mannen zich de eerste keer gewoon niet goed realiseren dat die verleidelijk uitziende 'vrouw' in werkelijkheid een man is (zie verderop). Ook kan het zijn dat de betaling voor het interview (f. 50.--) leidde tot het aantrekken van veel relatief slecht verdienende buitenlandse mannen.

De gemiddelde leeftijd van de klanten is 31 jaar met een gemiddelde afwijking (SD) van ongeveer 10 jaar. Het gaat dus om overwegend jonge mannen in de leeftijd van ruwweg 16 tot 46 jaar. Meer dan de helft (53%) is al voor de 20-ste verjaardag bij een prostituee geweest. Bijna alle mannen (84%) zijn voor hun 26-ste met dat bezoek begonnen. Kennelijk geldt hier: jong geleerd, is oud gedaan.

Hoe vaak men een prostituee bezoekt varieert sterk. Sommigen hebben het de laatste 12 maanden 1 keer gedaan. Een 22% heeft het tenminste wekelijks gedaan.

Het opleidingsniveau is met 20% hoger opgeleiden (WO en HBO) aan de lage kant. Dit komt mogelijk doordat de klanten in de duurdere auto's niet bereikt werden in het onderzoek. Zij pikken de prostituee op en nemen die mee naar huis of elders.

De seksuele voorkeur van de klanten is 'uitsluitend vrouwen' (48%) of biseksueel (50%). Homoseksuele mannen die uitsluitend gericht waren op andere mannen kwamen onder de klanten niet voor. Een enkele klant (2%) beperkte zich in zijn seksuele voorkeur tot uitsluitend transgenders. Van de 23 biseksuele mannen hadden 3 een voorkeur voor seks met mannen en 15 een voorkeur voor seks met vrouwen. De overige biseksuele mannen hadden geen voorkeur. In totaal is 80% van de klanten (n=46) dus vooral gericht op vrouwen. Een 20% maakt het niet uit of is vooral gericht op mannen of transgenders.

Het merkwaardige idee dat bij veel mensen bestaat dat transgenders aantrekkelijk zouden zijn voor homoseksuelen is dus onjuist. Transgenders zijn -- mits ze voldoende als vrouw overkomen -- aantrekkelijk voor hetero- en biseksuelen, maar niet voor homoseksuelen.

Van de klanten is slechts 25% samenwonend. De klanten zijn dus vooral alleenstaande mannen. Verder speelt seks een belangrijke rol in het leven van de helft (49%). Ze zeggen tenminste 'veel met seks bezig te zijn.' Prostitutie is voor 2/3 van de klanten zonder vaste partner (gehuwd, samenwonend, LAT-relatie) de belangrijkste vorm van seks. Voor de klanten met vaste partner ligt dit totaal anders. Daar vindt slechts 1 op de 18 prostitutie de belangrijkste vorm van seks. De reden om naar de prostituee te stappen is voor vrijwel alle mannen dezelfde: seks.

Samenvattend: de klanten van de transgenders zijn allemaal hetero- en biseksueel. Ze zijn nog vrij jong en vaak al op jonge leeftijd begonnen met betaalde seks. Ze zijn vaak alleenstaand en sterk op seks gericht. Prostitutie is voor hun vaak de belangrijkste vorm van seks. Naar verhouding is een onverwacht groot deel van buitenlandse afkomst en islamitisch.

In de volgende notitie ga ik verder in op de uitkomsten van dit onderzoek. Ik zal dan vooral kijken naar de redenen waarom deze mannen naar een transgender-prostituee stappen in plaats van naar een gewone prostituee.

----------------------------
*Vennix ziet deze groep mannen die geen plezier hebben in de vrouwenrol als duidelijk afwijkend in gedrag en omschrijft deze groep als 'homoseksuele mannen' (p. 16). Waar hij deze conclusie precies op baseert, is niet duidelijk.
Vennix merkt op p. 13 op dat men dit eigenlijk geen travestieten kan noemen, omdat de innerlijke drang ontbreekt. Aan de ene kant lijkt dat nogal een vaag criterium, aan de andere kant een essentieel punt. Een man die alleen in het kader van een film, toneelopvoering of sketch de vrouwenrol speelt, zien we normaal niet als een echte (seksuele) travestiet. Ook zijn er duidelijke verschillen in gedrag tussen de 'echte' travestiet en de gelegenheids-travestiet. De laatste verkleedt zich alleen voor de sociale gelegenheid, terwijl de eerste zich in eerste instantie vooral verkleedt voor het eigen genoegen en zonder naar buiten te treden. Vanwege die verschillen worden mannen die zich alleen als vrouw verkleden voor het sociale effect wel betiteld als 'show-girls'. Behalve de gelegenheid waarvoor men zich verkleedt, verschilt ook vaak de manier waarop men zich verkleedt. 'Show-girls' kunnen zich extreem (tijd, geld, moeite) inspannen om er mooi of apart uit te zien, zijn vaak extravaganter, nadrukkelijker aanwezig, spelen nadrukkelijker een typische vrouwenrol terwijl ze tegelijkertijd ook vaak nadrukkelijk zullen claimen man te zijn, omdat dit de show juist extra bijzonder maakt.
Homoseksuelen die zich verkleden als vrouw doen dat meestal voor het sociale effect en niet omdat ze hun eigen plaatje als prikkelend ervaren. Verder geeft het verkleden kans op homoseksuele contacten met hetero- en biseksuele mannen. Homoseksuele travestieten zijn daarom vaak show-girls. Het omgekeerde hoeft echter niet automatisch te gelden zoals Vennix hier lijkt aan te nemen. Niet alle show-girls zijn homoseksueel. Zo blijken er ook heteroseksuelen 'show-girl' te kunnen zijn: jongens/mannen die bijvoorbeeld door hun vriendin worden opgemaakt en zich verkleden als vrouw voor een geslaagd avondje uit. En verder kunnen travestieten zich ontwikkelen tot show-girl. In eerste instantie is het verkleden als vrouw opwindend. Geleidelijk aan verdwijnt de seksuele opwinding en na het publiek gaan wordt het verkleden tenslotte volledig gericht op het sociale effect.