Depressiepil en zelfmoord

krantenartikel

NRC Handelsblad (14/12/2006, p. 8) brengt het artikel: Depressiepil verhoogt kans op zelfmoord. Het artikel is van de redactie Wetenschap.

Volgens de Amerikaanse FDA (Food and Drug Administration) verhogen SSRI's (selectieve serotonine heropname-remmers) de kans op zelfmoordpogingen en suïcidale gedachten bij mensen tot een leeftijd van 25 jaar. Het zelfmoordrisico zou na het dertigste jaar afnemen en oudere mensen zouden door de pillen zelfs (enigszins) tegen zelfmoord beschermd kunnen worden.

De FDA bezag 372 studies waaraan in totaal een honderdduizend jongeren en volwassenen meededen.

De Nederlandse bijsluiters van de pillen spreken van een 'mogelijk verhoogd risico' voor gebruikers tussen 18 en 29 jaar.

Het Nederlandse handboek Farmacotherapeutisch Kompas schrijft dat antidepressiva niet substantieel werkzaam zijn bij kinderen en jongeren. Enkele antidepressiva worden op dit moment expliciet afgeraden voor jongeren onder de 18.


internet

Naar aanleiding van dit artikeltje ben ik in eerste instantie op Internet verdere informatie gaan zoeken. Een van de eerste sites waar ik uitkwam, was deze. De strekking is dat depressie een ziekte is. Dat je die onmiddellijk moet laten behandelen en dat die behandeling ook meestal succes heeft. Wat verder lezen leert echter dat de voorgestelde behandeling vooral bestaat uit medicatie en dat men weinig concreet is over het succespercentage (bij hoeveel procent van de patienten het probleem daarna verholpen is). Als alternatieve behandeling heeft men het dan over St. Janskruid. Verder wordt als alternatief ECS (elektrische schoktherapie) voorgesteld. In feite dus een vrij eenzijdige site.

Het tweede artikel dat ik wat beter ben gaan lezen was afkomstig van een medewerker van de FDA: The Lowdown on Depression door Carol Lewis. Dit artikel is ook sterk gericht op medicatie maar geeft ook weer geen duidelijk uitsluitsel over de effectiviteit. Dit artikel geeft wel als optie gesprekstherapie zonder daarbij al te specifiek te zijn. Het noemt Richard O'Connor die een aantal boeken over depressiviteit heeft geschreven en er vanuit gaat dat mensen zelf hun depressieve gewoontes moeten doorbreken. Vervolgens wordt ook de mogelijkheid van ECT kort vermeld en wordt ingegaan op Sint-Janskruid.

De FDA-medewerker weet te melden dat in een vergelijkend onderzoek het Sint-Janskruid niet effectiever bleek dan de placebo. Op dit punt wordt het artikel echter interessant. Ook Zoloft, als FDA-goedgekeurd middel, bleek echter niets beter dan het placebo. In dit onderzoek deden een 340 mensen mee. Bij deze steekproef-omvang is het dus kennelijk vaak niet mogelijk verschillen aan te tonen tussen de placebo en de erkend effectieve depressiepil. Dat betekent dus dat het effect van die depressiepil vermoedelijk vrij beperkt is.

Mijn zoektocht op Internet was tot nu toe niet erg succesvol. Kennelijk ligt de informatie over de effectiviteit van antidepressiva en van SSRI's niet voor het oprapen op het Internet.

Ik ben vervolgens gaan zoeken in de Engelstalige Wikipedia. Deze gaf o.a. de volgende tekst: "The FDA's currently required packaging insert for SSRIs includes a warning (known as a "black box warning") that a pooled analysis of placebo controlled trials of 9 antidepressant drugs (including multiple SSRIs) resulted in a risk of suicidality that was twice that of placebo." De FDA gaat er dus volgens die passage kennelijk van uit dat SSRI's het zelfmoordrisico kunnen verdubbelen.

Een andere opmerking die ik daar tegenkwam was: "In many cases SSRI drug manufacturers have with held information from the FDA and the public to play down the risks and adverse effects associated with SSRIs." Als een belangrijke criticus van psychofarmaca wordt in dit verband Peter Breggin genoemd.

In een van de zeldzame overzichtsstudies die ik wel vond, was dit de belangrijkste conclusie: "SSRIs were superior to placebo". Dat zal best en dat heb ik ook nooit betwist, maar de vraag is: hoeveel beter? Wanneer het in de praktijk uiteindelijk gaat om 10 of 20 % van de patienten die in verhouding tot een placebogroep echt volledig hun symptomen kwijt raken, dan is dat dermate weinig dat volstrekt duidelijk lijkt dat men op de verkeerde weg is.


Ivan Wolffers

Om mijn internetbronnen te checken, heb ik ook nog Medicijnen van Ivan Wolffers er bijgepakt. Ik heb hier helaas alleen de 98/99 editie. SSRI's blijken in vergelijkend onderzoek niet effectiever dan de allereerste groep van de oude tricyclische antidepressiemiddelen. Wolffers vermeldt wel dat antidepressiva werken bij ongeveer 70% van de mensen die ze gebruiken (p. 338). Dat wil dus kennelijk zeggen dat ze een bepaald effect sorteren. Niet dat ze de symptomen volledig wegnemen. Verder moet je dat vergelijken met de ongeveer 30% die bij niets doen normaal ook herstelt bij psychische problemen.

De werking schijnt te zijn dat men zich (na een aantal weken gebruik) opgewekter gaat voelen. De grondstemming verbetert. Dit effect schijnt overigens bij alle mensen op te treden (dus ook niet-depressieve mensen). Hoe het effect precies tot stand komt, is in feite niet duidelijk, wordt niet goed begrepen. Verder zijn de anti-depressiva niet effectief tegen zelfmoord volgens Wolffers. En ook dat is wat vreemd, omdat ze dat als het goed was, juist wel zouden moeten zijn.

Wat misschien ook vreemd is, dat die 70% nergens onderbouwd wordt. Wat is de bron voor die 70%?


mijn conclusie

Als ik de uitkomsten zo overzie, blijft het nogal onduidelijk hoeveel procent van de depressieklanten nu echt hun depressie kwijtraken door die pillen. Het zou b.v. ook zo kunnen zijn dat deze pillen de grondstemming verbeteren, waardoor de depressie in feite even minder duidelijk naar buiten komt. Ook het gegeven dat die pil kennelijk op bepaalde aspecten van depressies (zelfmoord) helemaal niet goed inwerkt, geeft te denken. Verder zie je in Wolffers nog een gigantische lijst bijwerkingen en ook daar wordt wel duidelijk dat er ontzettend veel geld met die pilletjes verdiend wordt.

Nee, ik heb voorlopig weinig vertrouwen in die pilletjes. Het lijkt allemaal niet echt effectief. Ik vind het ook moeilijk te geloven dat een depressie vooral een stemming zou zijn en geen gedrag. En het idee dat het om een ziekte zou gaan, is (in alle normale gevallen) al helemaal zonder grond. Afgaande op mijn eigen waarnemingen is er eerst het gedrag (de gedachten) en komt pas daarna de stemming en niet omgekeerd. Dat is iets wat ook bij Maarten Biesheuvel nogal plausibel lijkt. In ieder geval voel ik me prima bij die depressie-is-gedrag hypothese en dat kunnen al die aanhangers van de depressie-is-stemming hypothese vast niet nazeggen.