Testosteron en subjectieve sekse

NRC Handelsblad kwam zaterdag, 20/01/2007, met een bijlage Academische Jaarprijs 2006/2007. Op p. 7 van die bijlage wordt in de inzending van de Erasmus Universiteit (Sexy chromosomen) over verschillen tussen het X en het Y chromosoom (en man-vrouw verschillen dus) gesteld: "De aan- of afwezigheid van (de werking van) testosteron, in de foetus en ook later in de ontwikkeling, is in belangrijke mate bepalend of iemand zich man of vrouw voelt."

Leuk bedacht, je kunt de stelling op populaire fora ook regelmatig horen verkondigen, maar voorlopig is dit wetenschappelijk volstrekt niet onderbouwd. Sterker nog: het beschikbare onderzoek laat geen verband zien tussen deze 2 zaken. In mijn vorige notities op deze blog ben ik onlangs dieper op dit punt ingegaan.

Je kunt je afvragen of niet vreemd is, dat we op deze 2 punten geen verband vinden. Zelf denk ik van niet. Het zou juist vreemd zijn, wanneer we wel een verband vonden.

Om dit te begrijpen, moet je je realiseren dat het in beginsel om 2 totaal verschillende zaken gaat. Testosteron bepaalt of je je als man of (bij afwezigheid ervan) als vrouw ontwikkelt. Dat wil zeggen: het stuurt de lichamelijke ontwikkeling.

Je vrouw of man voelen, heeft echter weinig tot niets te maken met je lichamelijke ontwikkeling. Het is iets dat je zegt of denkt of wilt zijn. Maar je hebt geen zintuig om je sekse te voelen. Je kunt natuurlijk naar beneden kijken en vervolgens concluderen dat je dus of man of vrouw bent. Maar je kunt ook naar beneden kijken en je vervolgens niets aantrekken van wat je daar ziet.

Je kunt dus zeggen: 'Ik voel me vrouw, ik ben vrouw of ik wil vrouw zijn' terwijl je het lichaam van een man hebt. En omgekeerd kun je ook man zijn of willen zijn, terwijl je het lichaam van een vrouw hebt. Wanneer we een zintuig zouden hebben om onze sekse te voelen, zou dit verschijnsel zich mogelijk veel minder vaak voordoen. Transseksualiteit kan dus alleen goed bestaan bij het min of meer onafhankelijk werken van de testosteron en de hersenen (voorzover die het praten aansturen).

Waarom werkt de testosteron niet in op dat praten? Zou het evolutionair gezien niet handig zijn, wanneer (bio-)mannen ook zouden zeggen dat ze man waren en wilden zijn?

Vermoedelijk niet of amper, want het evolutionaire voordeel is volstrekt onduidelijk. Het kan best zijn dat een man die zich niet al te nadrukkelijk als stoere man opstelt toch leuke vrouwtjes vindt. In ons culturele idee moet een man zeggen dat hij man is en man wil zijn, maar in het idee van de Schepper was dat vermoedelijk helemaal niet nodig. Wie slaat de plank nu mis? Wij of God?

Transseksualiteit kun je dus beschrijven als een verschil tussen de lichamelijke sekse en de subjectieve sekse. Je hebt het lichaam van een man en je wilt vrouw zijn, dan ben je dus transseksueel. Ben je man en wil je ook man zijn, dan is alles normaal: de gewenste sekse en de lichamelijke sekse stemmen overeen.

Dat lijkt een mooi schema, maar gelukkig zijn er ook weer mensen die daar niet in passen. Om te beginnen zijn er natuurlijk mensen die lichamelijk wat tussen die 2 uitersten van man en vrouw in vallen. In procenten is dit vermoedelijk niet zo'n grote groep. Maar vervolgens is er een groep mannen en vrouwen die geen duidelijke subjectieve sekse hebben.

Ik heb het lichaam van een man en daarom zal ik gemakshalve altijd zeggen dat ik een man ben, want anders wordt het zo verwarrend. Maar ik heb niet echt een voorkeur. Als ik een leuk vrouwenlichaam had, zou ik gemakshalve zeggen dat ik vrouw was, want anders zou dat weer verwarrend worden. Het probleem met die subjectieve sekse is dus mogelijk dat er een hele (grote) groep mannen en vrouwen zijn, die het eigenlijk niet zo veel uitmaakt en die gewoon zeggen dat ze 'man' of 'vrouw' zijn op basis van het lichaam dat ze hebben. Maar of ze dat ook echt voelen of ook echt willen zijn....?

Eigenlijk schieten we met dat begrip 'subjectieve sekse' dus niet echt op. In feite komt het erop neer (wanneer we ons even tot de biomannen beperken) dat sommige biomannen liever het lichaam van een biovrouw willen hebben terwijl andere biomannen die wens niet hebben.

We moeten dus eigenlijk verklaren waarom sommige biomannen liever een vrouwenlichaam willen hebben. En om dat te verklaren, heeft men het in de invloed van te weinig testosteron gezocht. Maar dat klopt dus in ieder geval niet voorzover we nu weten.

Eerlijk gezegd lijkt het me niet zo vreemd dat een behoorlijke groep biomannen liever zo'n leuk vrouwenlichaam zou hebben. Maar de meeste mannen van die groep hebben die wens misschien wel, maar gaan niet zover om te zeggen: 'ik voel me vrouw, ik ben vrouw, ik wil verder als vrouw door het leven gaan.'

Eigenlijk is dus de vraag: waarom radicaliseren sommige mannen zo terwijl andere mannen met dezelfde wens dat niet doen?