Brief aan een trans

Beste Emmy*,

het spijt me dat ik nu pas op je brief reageer. Ik had dat al veel eerder moeten doen, maar ik moet voor mijn idee altijd heel veel dingen doen en dan blijft er dus wel eens wat liggen.

Je schrijft dat je een vrouw bent, die geboren is in een mannenlichaam. Maar hoe weet je dat zo zeker? Ben ik vrouw? Ben ik man? Dat hangt er vanaf wat je precies met dat woord bedoelt. In ieder geval heb ik een mannenlichaam, daar zijn de meeste mensen het wel over eens. Voor het gemak zeg ik dus meestal maar dat ik ´man´ ben.

We ontmoetten elkaar op het symposium over genderdysforie in Nijmegen op 19 september. Ik was daar toen als man in minirok. Je schrijft dat je zelf ook met genderdysforie worstelt. Genderdysfoor betekent dat je ontevreden bent met je biologische sekse. Je had liever het lichaam van een vrouw gehad. Ik denk dat veel biologische mannen die wens wel (eens) hebben: een mooi vrouwen-lichaam.

Maar waarom moet daar meteen zo´n moeilijk woord voor worden uitgevonden? Is het dan echter en officiëler? Veel vrouwen voelen zich ongelukkig met hun lichaam omdat ze zichzelf niet mooi genoeg vinden. De borsten zijn te klein, de benen te kort, het haar niet lang genoeg, ze zijn te dik, het gezicht niet knap genoeg. Wanneer we daar ook een officieel medisch woord voor uitvinden, kunnen we al die vrouwen ook gaan behandelen. Voor dokters is dat fantastisch, want dan hebben ze veel werk, maar ik weet niet of dat echt zo´n goed idee is.

In ieder geval is het idee dat je man bent of dat je vrouw bent, helemaal niet zo simpel als jij denkt. Jij bent opgegroeid met het idee dat de wereld verdeeld is in mannen en vrouwen, maar als je preciezer gaat kijken, blijkt het helemaal niet zo simpel te zijn. Het probleem is namelijk dat er totaal verschillende criteria zijn om uit te maken of iemand wel of niet vrouw is. Vaak leveren al die verschillende criteria hetzelfde antwoord, maar in sommige gevallen ook niet. Vooral dokters denken daar vaak nog al simpel over, maar in feite dus ook erg verkeerd.

Het begrip ´vrouw´ is dus in werkelijkheid nogal vaag. Dat komt omdat we daar in de praktijk verschillende criteria voor gebruiken om uit te maken of iemand vrouw is. Laat ik er een paar proberen te noemen.
1. Wat staat er op het paspoort en rijbewijs van die persoon vermeld als geslacht?
2. Heeft die persoon een vagina of een penis?
3. Kan die persoon in aanleg kinderen baren of in aanleg kinderen verwekken?
4. Heeft die persoon een XX combinatie of een XY combinatie voor de seks-chromosomen?
5. Welke indruk maakt die persoon als je hem of haar ontmoet? Denken mensen dan automatisch: vrouw? Of juist: man? Of denken ze misschien: wat is dit?

Ik heb ondertussen al met heel wat transen gesprekken gevoerd. En vaak gaat dat ongeveer als volgt. ´Ik voel me vrouw,´ zeggen ze. Ik reageer met: ´Prima toch! Jij voelt je lekker vrouw. Geen verkleden nodig dus. Geen operaties nodig. Lekker simpel!´ Zij reageren dan door te zeggen dat om zich echt vrouw te voelen, ze wel verkleed moeten zijn en wel geopereerd moeten zijn. Ik kan dat moeilijk begrijpen, want of je voelt je vrouw of je voelt je niet vrouw. Maar als je je eerst moet verkleden en je moet je ook nog laten opereren, dan lijkt het me dus dat je je niet echt vrouw voelt. Wat ze dus eigenlijk bedoelen, is dat ze graag vrouw zouden willen zijn. Ze zouden graag op al die 5 punten die ik hiervoor noemde vrouw willen zijn.

Dat is triest, want dat lukt in de praktijk van geen kant. Natuurlijk kunnen we het geslacht op het paspoort veranderen. We kunnen je dus juridisch vrouw maken. Maar wat heb je daar in de praktijk aan? Wil je bij AH het meisje achter de kassa overtuigen van je vrouw zijn door je identiteitskaart te laten zien? En natuurlijk kunnen we je penis weghalen en je een kunstmatige nep-vagina bezorgen. Maar ben je dan gelukkig? Niemand die die nep-vagina ziet behalve jijzelf en misschien een zeldzaam vriendje. Maar je valt niet op mannen, dus daar heb je ook al niets aan. Je valt op vrouwen. Die vrouwen vinden een penis vaak wel leuk, alleen al omdat zij hem niet hebben. Ze vinden het intrigerend, zo´n vreemd worstje. Dus als je op vrouwen valt, is die penis soms best wel handig.

Veel artsen vinden dat als je je penis kwijt bent, dat je dan echt vrouw bent geworden. Maar dat is een heel merkwaardige opvatting van wat een vrouw is. Een vrouw zou vrouw zijn omdat ze geen penis heeft. Kom nou! Dat slaat toch echt nergens op. Het is gewoon zwaar beledigend voor alle echte vrouwen. Nee, aan zo´n nepvagina heb je dus in de praktijk heel weinig of je moet als hoer willen gaan werken. Dan is het misschien wel handig.

Je kunt nu als het goed is kinderen verwekken. Dat vermogen kunnen we probleemloos weghalen. Maar daardoor kun je nog niet kinderen baren en ook niet in aanleg. En zelfs als je het wel zou kunnen, dan zouden je hersenen daar helemaal niet op ingesteld zijn. Daar hoor je de artsen nooit over, maar als psycholoog kan ik je dat echt verzekeren. Vrouwenhersenen zitten op bepaalde subtiele puntjes net wat anders in elkaar dan mannenhersenen en dat maakt soms echt uit. Hoop je op een hersentransplantatie? Voorlopig zit dat er nog niet in.

Ieder gen in je lichaam bevat je genetische code. Voor vrouwen is die net even anders dan voor mannen. Die code die je hebt, kunnen we niet veranderen. Wat je ook met je uiterlijk doet, in ieder piepklein stukje van je lichaam zul je altijd die code meesjouwen, die trefzeker vertelt wat je genetisch gezien bent.

Wat kunnen we dan wel? Eigenlijk bitter weinig. Natuurlijk vertellen genderartsen je dat niet, want dan zou hun hele winkeltje failliet gaan. En eigenlijk heb je daarbij die artsen helemaal niet of nauwelijks nodig. Je kunt proberen de rest van je leven als vrouw door het leven te gaan. Dat wil zeggen: je probeert je uiterlijk zo te veranderen dat mensen automatisch denken wanneer ze je zien: vrouw.

Dat lijkt gemakkelijk, maar dat is het niet. Jij kunt namelijk niet dicteren wat mensen moeten denken zodra ze je zien. Het enige wat je kunt doen, is proberen je uiterlijk aan te passen en te veranderen in vrouwelijke richting.

Dat is iets waar genderteams eigenlijk helemaal geen kaas van gegeten hebben. Ik wel, want vroeger deed ik dat wel. Ik weet dus precies hoe het moet en wat de lastige punten zijn. En ik was daar vrij goed in, want ik ben er tenslotte mee opgehouden omdat ik flauw werd van al die mannen die beslist niet wilden geloven dat ik een man was. Eerst is dat wel leuk, maar tenslotte wordt het vervelend. Ook kon ik probleemloos in badpak als vrouw over strand lopen. Dat kostte natuurlijk wel wat voorbereiding en nadenken en ik ging liever niet de zee in, maar verder lukte het akelig goed. Zelfs zo goed, dat het op het laatst eigenlijk niet meer echt leuk was omdat niemand het leek door te hebben.

Het meest lastige punt is dat sommige mannen een lichaam en een gezicht hebben dat niet erg vrouwelijk overkomt. Je hebt ook weer mannen die eigenlijk helemaal niets hoeven te doen en waarvan je dan gemakkelijk zou zweren dat het om een echte vrouw ging. Ik ben in dat opzicht een beetje een tussengeval. Ik moet er wel veel moeite voor doen, maar dan lukt het ook heel aardig. Maar voor de meeste mannen is het gewoon niet weggelegd.

Voor vrouwen geldt eigenlijk precies hetzelfde. Sommige vrouwen komen supervrouwelijk over. Maar je hebt ook vrouwen die je als je ze ontmoet, automatisch aanspreekt met ´mijnheer´. Weer andere vrouwen zijn nog wel vrouw, maar hebben duidelijk iets mannelijks over zich. Voor zulke vrouwen kan dat heel vervelend zijn. Want de maatschappij vindt zulke vrouwen die qua uiterlijk afwijken, maar vervelend.

Mijn ervaring is dat travestieten (wat ik zelf ben of was) en transen vooral graag als vrouw willen overkomen. Ze willen als vrouw door het leven kunnen gaan. En voor de meeste travestieten en ook voor veel transen is dat een onbereikbaar ideaal. Daarom blijven ze ervan dromen en er naar streven. Het probleem is namelijk dat je van jezelf nu eenmaal op een bepaalde manier overkomt.

Om buiten dus toch als vrouw over te komen, moet ik een aantal trucs uithalen. Ik werk mijn baard weg met make-up. Ik kies kleren die mijn figuur goed laten uitkomen en die ook sterk vrouwelijk zijn. Ik zorg voor een paar duidelijke en realistische, maar niet te grote, borsten. Ik zorg voor een vrouwelijke pruik. (Vroeger had ik zelf lang haar en dan kon ik mijn eigen haar daarvoor gebruiken, wat natuurlijk een veel echter resultaat geeft.) Als ik dat gedaan heb, kom ik bij veel mensen over als vrouw. In dat opzicht heb ik dus niets te klagen en kan ik in feite meer dan sommige transen.

Maar let nu op: wat heb ik precies gedaan? Ik heb mijn kleding veranderd. Ik heb mijn baard weggewerkt. Ik suggereer een paar borsten. En ik heb vrouwelijk haar. Allemaal dingen waarvoor je helemaal geen operatie nodig hebt. Zelfs geen hormonen. Het enige dat lastig is, is die baard. Maar die kun je eventueel laten weghalen door een schoonheidsspecialiste. Dat doet een dokter niet. Voor de dingen die er dus echt toe doen, heb je helemaal geen dokter nodig. Dat is het goede nieuws.

Het slechte nieuws is dat heel veel afhangt van het lichaam zoals je dat op dit moment hebt. Want dat lichaam heb je straks ook nog. En of daar nu wel of niet een penis aanzit, maakt voor hoe je overkomt, echt helemaal niets uit. En of daar nu wel of niet echte borsten aanzitten, maakt meestal ook niets uit. Je laat toch niet voortdurend je blote borsten zien?

Natuurlijk kun je je laten opereren en zeggen dat je vrouw bent. Maar als niemand die vrouw in jouw lichaam ziet, heb je in de praktijk wel een heel moeilijk leven dat ook helemaal niet leuk is. Want jij zegt dan dat je vrouw bent, maar iedereen denkt ondertussen dat je geen echte vrouw bent. En dan gaan mensen je mijden omdat het verhaal dat je vertelt, niet klopt met wat ze zien.

Het lijkt een beetje op mijn ervaring. Ik heb een mannenlichaam en zeg dus gemakshalve dat ik man ben. Maar ik vond het leuk me als vrouw te verkleden. Het gevolg was dat veel mensen niet meer wilden geloven dat ik man was. Dat kon ik ze ook niet echt kwalijk nemen, want dat kwam natuurlijk doordat ik mezelf als vrouw verkleed had. Om de zaak dus weer in orde te krijgen, moest ik zorgen dat mijn uiterlijk weer paste, bij wat ik vertelde. Ik ben toen dus maar opgehouden met me volledig als vrouw te verkleden. Tegenwoordig draag ik soms wel vrouwenkleren, maar altijd zo dat iedereen onmiddellijk weet dat ik man ben. De onduidelijkheid is daarmee opgelost.

Kortom, Emmy, ik denk dat het tijd wordt om uit je droom wakker te worden. Of je man of vrouw bent, doet er niet toe. Je zit met het lichaam waarmee je geboren bent, en daar zul je het mee moeten doen. Of je dat leuk vindt of niet.

Hoe je op mensen probeert over te komen, als man of als vrouw, moet je volgens mij helemaal zelf weten. Maar of de meeste mensen echt een vrouw in je zien, zou ik eerst maar eens uitproberen. In ieder geval kun je mensen niet dwingen een vrouw in je te zien door je penis te laten weghalen, want dat is grote onzin. Mensen zien een vrouw in je of ze doen dat niet. Wel vind ik dat andere mensen niet het recht hebben om voor jou uit te maken hoe je moet overkomen of in wat voor kleding je wilt lopen. Ik vind dat we in Nederland in een vrij land leven en dat je dat zelf mag en moet kunnen bepalen. Als mensen denken dat daar eerst een sekse-operatie voor nodig is, zijn ze behoorlijk gestoord bezig, denk ik.

Bovendien wat is tegenwoordig nog precies dameskleding? Je hebt me tijdens dat genderdysforie symposium uitgebreid gezien. Echt ieder kledingstuk dat ik toen droeg, was dameskleding. Maar toch was ik overduidelijk man en wilde ik ook zo overkomen. Zijn het dan nog vrouwenkleren op het moment dat mannen ze met opzet aantrekken? En mogen mannen dan nog wel broeken dragen? Want je ziet toch akelig veel vrouwen in broeken.

Je wilt je lichaam aanpassen aan je gevoel. Maar je gevoelens kun je veranderen door anders te denken. Is dat dan niet de betere oplossing? Ik denk dat je verkeerd bezig bent als je je lichaam wilt aanpassen aan wat je graag zou willen zijn. Je kunt beter je gevoelens en denken aanpassen. Heb je wel eens cognitieve gedragstherapie geprobeerd. Ik zat zelf een tijd geleden in een dip en ben daar dankzij de cognitieve gedragstherapie (Albert Ellis en Robert A. Harper: A Guide to Rational Living) in een mum van tijd uitgeklommen. Het heeft letterlijk mijn leven veranderd. Maar goed, ik wist er dan ook al heel veel van, zodat ik het supersnel kon toepassen.

Emmy, laat horen hoe het verder gaat en of je met me eens bent of juist helemaal oneens. Ik denkt het laatste, maar dat geeft niet.

Groet,

Mik.

*)Gewijzigde naam. Brief op detailpunten gewijzigd in verband met de privacy.