04 april 2008


Arm afzagen of omconditioneren?

In een videofragment dat ik zag op de website van NRC Handelsblad (hier) zegt Maarten 't Hart dat het streven naar een fraaier uiterlijk in de evolutie heel normaal is. De evolutionaire mechanismen hebben als het ware belang bij mooie vrouwen en stoere mannen. Maar ook op het niveau van het individu is het heel normaal en begrijpelijk om jezelf zo mooi/jong mogelijk te maken. Bij de video blijkt ook nog een artikel te horen met een soortgelijke inhoud (hier): Iedereen wil eeuwig jong zijn – en wat is daar tegen?.
"Maar ik vind, dat als iemand er wil uitzien als een vogelverschrikker, dan moet iemand die vrijheid hebben en moeten we hem geen strobreed in de weg leggen."

Ik ben het helemaal met 't Hart eens: dit soort zaken moet je aan de mensen zelf overlaten. Om die reden ben ik er ook voor dat mensen die een sekse-operatie willen dat zelf kunnen en moeten beslissen. Simpel, dus. Nu weet ik wel dat transseksuelen een sekse-operatie meestal niet zien als iets dat helemaal vergelijkbaar is met normale plastische chirurgie. Ze zien het als iets ingrijpenders, als iets fundamentelers en dat is het vermoedelijk ook. Toch is ook bij plastische chirurgie de achtergrond vaak een psychische: je gelukkiger voelen. Maar ook voor sekse-operaties zou ik de verantwoordelijkheid bij de betrokkene zelf willen leggen. Simpel dus.

Vervolgens wordt het snel minder simpel. Een probleem bij sekse-operaties (SRS, sex reassignment surgery) en ook bij minder ingrijpende ingrepen op dat gebied zoals hormoontherapie, is nu juist dat medici vinden dat er een soort psychisch onderzoek nodig is om de noodzaak van die ingreep aan te tonen. Je moet als het ware zeker weten dat iemand er goed over nagedacht heeft, dat het niet een gril van het moment is. De medicus besteedt dat onderzoek vaak uit aan een psycholoog. Dat maakt de zaak al een stuk minder duidelijk, want wie neemt nu uiteindelijk de beslissing? De betrokkene kan niet vrijuit praten/denken want door dat te doen kan hij/zij zijn kansen op een operatie verknallen. De psycholoog gaat er ondertussen vanuit dat iemand in feite wel zelf de beslissing heeft genomen om met dit probleem naar hem toe te komen. Dat in feite de persoon dus al de beslissing genomen heeft. Het gevolg van die goed bedoelde interventie van de psycholoog is dus niet dat de situatie duidelijker wordt, maar dat ze in feite ondoorzichtiger wordt.

Een volgend probleem is dat medici meer beweren in dit verband dan dat ze waar kunnen maken. Zo beweren genderartsen tegen hun dan nog mannelijke patient dat ze er een echte vrouw van gaan maken. Leuk bedacht, maar de stelling hoort eerder thuis in een reclamespot dan bij serieuze patientenvoorlichting. Het wordt nog vervelender wanneer vervolgens blijkt dat sommige 'patienten' de arts ook nog geloven. Voor de meeste biologische mannen is het erg moeilijk om volledig als normale vrouw over te komen in het sociale verkeer en zelfs alle mogelijke medische ingrepen kunnen aan dat feit weinig toe of af doen. Het zou mooi zijn als het anders was, maar voorlopig is het niet anders.

Dan zou je willen dat t's die besluiten tot een sekse-operatie daar goed over hebben nagedacht. Het is een ingrijpend iets en goed nadenken in zo'n geval lijkt dan het verstandigste wat je kunt doen. Nu heb ik ondertussen wel met een heel aantal transseksuelen contact gehad en natuurlijk zijn we niet altijd even diep ingegaan op de redenen voor die beslissing, maar de keren dat ik daar wel iets over hoorde, maakte het op mij eigenlijk nooit de indruk een rationele beslissing te zijn. Ik heb nog nooit een trans gehoord die op een rationele manier kon uitleggen waarom hij/zij besloten had tot een sekse-operatie. Dat wil niet zeggen dat ze er niet zijn, maar het is duidelijk dat de onderbouwing vaak niet erg rationeel aandoet. Voor een deel is dat mogelijk ook weer de schuld van de genderteams die mensen met een rationeel verhaal juist niet willen doorlaten. In dat geval ben je niet echt trans, is de problematiek niet heftig genoeg, etc.

Maar of het echt helemaal de schuld van die genderteams is, betwijfel ik wat. Het is net als met het kopen van een auto. Je zou denken dat het een simpel iets is. Wat is de betrouwbaarheid? Wat zijn de kosten per kilometer? Is het ding groot genoeg? Nee, dus. Auto kopen is een kwestie van emoties. Nederlanders zijn nuchter en zakelijk, maar niet als ze een auto kopen. Iets soortgelijks geldt als mensen een huis kopen. Als het huis hun een goed gevoel heeft, moeten ze het hebben. De kosten zijn dan meestal geen bezwaar meer. Wat dat huis precies gaat kosten, weten ze vrijwel ook nooit en makelaars en banken vertellen liefst alleen wat de hypotheek het eerste jaar na belastingaftrek kost.

Het is dus net alsof mensen bij ingrijpende beslissingen niet rationeel denken. De emoties gaan overheersen. Ook het kiezen van de relaties is iets dat mannen en vrouwen uiteindelijk vooral op basis van hun gevoel doen en dat dus vervolgens vaak toch niet helemaal de goede keuze blijkt te zijn. Je kunt je dus afvragen of mensen bij zulke aangrijpende zaken wel rationeel kunnen denken.

Een volgend probleem is dat we dankzij Vennix weten dat travestie en transseksualiteit niet twee scherp gescheiden domeinen zijn, maar juist geleidelijk in elkaar overgaan. In beginsel lijken alle t's een vrouwelijker lichaam op prijs te stellen, alleen gaan sommigen daar verder in dan anderen. Maar zo zijn er veel t's die of openlijk of stiekum wat borstontwikkeling wel leuk vinden. Of die een onderhuidse vetlaag wel als vrouwelijk zien. Of die het voortdurend moeten wegwerken van die baard maar lastig en tijdrovend vinden.

Een simpele verklaring zou dus kunnen zijn dat t's zo'n vrouwelijker uiterlijk positiever waarderen dan hun huidige en dat ze daarom in beginsel geneigd zijn tot zulke ingrepen. Weinig ratio dus, volgens deze verklaring en veel emotie.

Hoe die emotie ontstaat, is inmiddels in grote lijnen ook wel duidelijk. T's hebben zichzelf seksueel geconditioneerd op een vrouwelijk uiterlijk. Seks is een gemeen sterke bekrachtiger waarvan normale mensen zich de effecten amper realiseren. Hoe vrouwelijker dat uiterlijk, hoe mooier. Natuurlijk zijn er ook t's die dat ontkennen. Die zich alleen maar vrouw willen voelen. Die het uiterlijk niet zo belangrijk vinden, maar die vrouwenrol wel. Vooral die laatste groep kiest vaak voor een sekse-operatie. Dat helpt misschien als je blijvend die vrouwenrol wil spelen. Maar de emotie, het positieve gevoel bij dat vrouwelijke uiterlijk of die vrouwenrol is dus verklaarbaar. Dat betekent niet dat die emotie er niet is of er niet toe zou doen. Helaas niet.

Wat we dus eigenlijk nodig hebben, is een wetenschap die ons vertelt hoe we onze emoties en onze denkbeelden onder contrôle kunnen krijgen. Het mooie is dat die wetenschap er voor een groot deel al is en soms ook al wordt toegepast: cognitieve gedragstherapie (CBT) en rational emotive therapy (RET). Dat betekent niet dat ik mensen wil verplichten tot iets dergelijks. Daar geloof ik helemaal niet in. Maar we maken op dit punt dus in ieder geval wel vorderingen.

Bij een charmante trans heb je niet het idee van: wat jammer. Maar wat als iemand zeker weet dat hij zonder arm of zonder been een stuk gelukkiger zal zijn? Wanneer iemand het leven zo zwaar vindt met die gezonde arm of dat gezonde been, dat het bijna niet meer vol te houden is. Moeilijk voorstelbaar misschien, maar het komt nog al eens voor. Wat moet je in zo'n geval doen? Artsen redeneren dat behandeling van transseksuelen goed lijkt te werken. De oplossing in het verlengde daarvan is dus gewoon de gezonde arm of het gezonde been, dat de betrokkene als last ervaart, te verwijderen (hier). Simpel toch!

Uit onderzoek blijkt dat er duidelijke overeenkomsten lijken te zijn met travestie en transseksualiteit. Ook nu lijkt er sprake te zijn van seksuele conditionering die door de betrokkenen zelf vaak bij hoog en laag ontkend wordt, maar vaak toch nog aantoonbaar is. Ik gun iedereen zijn vrijheid en een gelukkig bestaan. Dus van mij mag iedereen (bij zichzelf) een arm of een been laten afzagen.

Maar als je je realiseert dat het een kwestie van seksuele conditionering is, dan is het toch een kleine moeite om even iets anders seksueel aan te conditioneren? Is zo'n softe oplossing in zo'n geval niet ver te verkiezen boven de definitieve oplossing die misschien helemaal geen oplossing blijkt te zijn? Ik weet wel dat er in de praktijk misschien nog een paar lastige hordes te nemen zijn, maar zijn die er juist niet om over heen te springen?

1 reacties

Anonymous Anoniem zei...

In dat laatste Mik, heb je een sterk punt.Was er maar een pil of conditonering die de discrepantie tussen beleving en lichaam op kon heffen. Ik zou er zeker voor gekozen hebben.Helaas, geen keuze dus de alternatieve weg gegaan. Leuk? Nee, bepaald niet. Maar dus geen andere oplossing mogelijk.

Ervaringsdeskundige

woensdag, september 30, 2009  

Een reactie posten