' De man die een mooie vrouw wilde zijn'

Het boek van J. Michael Bailey (hier), ´The Man Who Would Be Queen´, is vooral onder transgenders omstreden. Speciaal transseksuelen vinden het boek soms maar kwalijk. Tegelijkertijd zijn er ook veel transseksuelen die de beschrijving die Bailey geeft, volledig denken te herkennen. Sommigen zien het boek zelfs als een ´eye-opener´.

Ik werd voor het eerst op Baileys boek geattendeerd door een artikel in het Continuüm door Arianne van der Ven over de kwalijke behandeling van Bailey door transgender-activisten na de verschijning van zijn boek (hier). Omdat iemand die onzin beweert, gemakkelijk met goede argumenten te bestrijden valt, wekte dat bij mij de indruk dat zijn boek wel eens de moeite waard zou kunnen zijn.

Om verder een indruk van het boek te krijgen, heb ik de 'customer reviews' op Amazon.com gelezen (hier). Hier kun je als lezer van het boek vertellen wat je ervan vond. Toen ik dit deed, stond de teller op 100. Geen geringe taak dus om die allemaal door te nemen.

In die meningen van lezers over het boek zie je twee totaal verschillende standpunten. In de ene visie is het hele boek eigenlijk nergens op gebaseerd en schandelijke onzin. In de andere visie is Bailey één van de belangrijkste seksuologen van deze tijd die de moeite heeft genomen een populair boek te schrijven dat je in één keer uitleest. Wie heeft er gelijk?

Amazon.com geeft een handig overzichtje van de verschillende lezers-recensies (hier). In dit overzicht zag ik dat van de 100 lezers er 56 vijf sterren aan het boek hebben toegekend: de maximale score. Een ruime meerderheid is dus volstrekt positief. Maar tegelijkertijd geven 35 van die 100 lezers aan maximaal negatief te zijn door slechts 1 enkele ster, de laagst mogelijke waardering, toe te kennen. Lezers die een wat meer genuanceerd oordeel vellen in de vorm van vier, drie of twee sterren zijn er amper. Slechts 9 van de 100, dus minder dan 10%, was niet maximaal tevreden of maximaal ontevreden.

Die lezers-recensies worden door de Amazon.com klanten beoordeeld op bruikbaarheid en worden desgewenst op de website ook op bruikbaarheid geordend. Nu doet zich een volgende merkwaardigheid voor: de meest negatieve recensies van het boek worden door de klanten van Amazon.com beoordeeld als de meest bruikbare! Toen ik telde, waren de 22 recensies die als het meest bruikbaar werden beoordeeld allemaal 1-ster recensies. De 35 volstrekt negatieve recensies scoorden allemaal bij de 50 meest bruikbare recensies. De 50 minst bruikbaar geachte recensies waren vrijwel allemaal 5-ster recensies. Ik telde slechts één uitgesproken negatieve recensie (2 sterren) en één neutrale (3 sterren) in deze groep. Een negatieve recensie wordt dus door de Amazon.com-klanten gezien als bruikbaar, terwijl het veel grotere aantal positieve recensies wordt gezien als niet of minder bruikbaar. Kennelijk willen de mensen die informatie over het boek zoeken, dus vooral horen dat het niets is. Dat is natuurlijk ook gemakkelijk. Op die manier hoef je het boek niet aan te schaffen en te lezen en krijg je toch bevestigd, wat je door het rumoer rond het boek al begrepen dacht te hebben.

Wie echter de moeite neemt om al die lezer-recensies door te nemen, ziet inderdaad dat een royale meerderheid van de lezers het boek zeer de moeite waard vindt.

Wat vind ik van het boek? Het begin van het boek vond ik zeer merkwaardig. Bailey mengt feit en fictie op zo'n manier dat niemand meer achterhalen kan wat nu feit en wat nu fictie is. Als je een artikel in de krant leest, heeft dat normaal een duidelijke basis. Er is iets gebeurd en dat wordt gerapporteerd. Eventueel wordt er op het einde een soort conclusie aan toegevoegd door iemand commentaar te laten geven. Maar Bailey begint zijn boek met alles stevig door elkaar te hutselen. Het lezen van fictie vind ik moeilijk, omdat de feiten vaak zo veel interessanter zijn. In dit boek had ik in het begin soms het gevoel in een soort keukenmeiden-roman verzeild te zijn geraakt. Tegelijkertijd ziet Bailey dan ook nog kans allerhande stellingen te poneren als feiten, terwijl die stelling door normale mensen (zonder zijn specifieke kennis op dit gebied) beschouwd worden als vooroordelen. De lezer wordt in het begin van dit boek dus stevig tegen de haren in gestreken. Na de eerste twee hoofdstukken of ongeveer de eerste 40 bladzijden verdwijnt dat probleem. Bailey wordt wat feitelijker en duidelijker en het wordt duidelijker wat hij eigenlijk bedoelt te zeggen.

Na dat afstotende begin, vond ik het boek meer dan de moeite waard. Tegelijkertijd haalt Bailey veel overhoop en snijdt hij veel problemen tegelijkertijd aan. Het is dus zeker niet zo dat ik het voortdurend met hem eens ben. Integendeel, maar dat neemt niet weg dat het boek juist doordat het zo veel overhoop haalt, zeer de moeite waard is, voor iemand die bereid is het actief te lezen.

In ieder geval is het boek niet te herleiden tot een enkele stelling waarmee je het vervolgens eens of oneens kunt zijn. Het boek vormt in feite een heel reeks stellingen en heel veel van die stellingen zijn politiek correct, terwijl andere neerkomen op vloeken in de kerk. Bij veel stellingen heb ik soms toch mijn twijfels, daarover later meer. In vervolg-notities zal ik proberen het boek punt voor punt te bespreken.