Het begrip 'vrouw'

De aanleiding voor deze notitie werd gevormd door uitspraken van M-V transgenders. Het zijn uitspraken als: 'Ik wil vrouw worden'; 'Ik ben vrouw'; 'Ik voel me vrouw'; 'Ik leef als vrouw'; 'Ik wil zo veel mogelijk vrouw worden'; 'Ik zou liever vrouw zijn.' Deze uitspraken worden altijd zonder verdere toelichting gedaan. Men gaat er vanuit dat iedereen weet wat met 'vrouw' bedoeld wordt. Maar in werkelijkheid is dat begrip 'vrouw' helemaal niet zo simpel en eenduidig als we meestal denken.

Een tweede reden voor deze notitie is, dat je zonder een goed antwoord op die vraag naar de betekenis van 'man' en 'vrouw', je ook geen goed antwoord kunt geven op de vraag, wat 'transgender' precies betekent. Een transgender is iemand die tussen 'man' en 'vrouw' inzit, maar dan moet je wel duidelijk hebben wat we precies met 'man' en 'vrouw' bedoelen.

Er is nog een derde reden voor deze notitie. Voor veel transgenders vertegenwoordigen de begrippen 'man' en 'vrouw' een absolute waarheid. Het is niet iets waar aan getwijfeld kan worden. In werkelijkheid is het begrip 'vrouw' alleen maar een woord zonder duidelijke betekenis, hoe vreemd dit ook mag klinken. Zo lang men echter in dat onderscheid man/vrouw gelooft, is het moeilijk voor te stellen dat het alleen maar een woord is dat we gebruiken om mensen onder te verdelen.

Vergelijk het met twee mieren die elkaar tegenkomen. Een mier herkent andere mieren die lid zijn van zijn kolonie als familie, terwijl mieren van een vreemde kolonie als vijanden worden herkend. Voor een mier is de wereld dus simpel. Een andere mier is of familie of vijand. Hoe die afweging precies in zijn werk gaat, laat onze mier koud. Hij weet het gewoon en twijfelt niet aan zijn eigen oordeel.

Maar als bioloog kun je je afvragen: hoe weet die mier dat zo snel en feilloos. Hoe werkt dat indelingsmechanisme? Is het niet mogelijk een mier op dit punt te foppen?

Op dezelfde manier is voor mensen van groot belang of iemand anders 'vrouw' is of 'man' is. Voor ons als soort is dit een fundamentele onderverdeling. En net als een mier kom je als normaal mens niet op het idee je af te vragen, waarop je dat oordeel precies baseert. We weten het gewoon en we twijfelen niet aan ons eigen oordeel. Verder is ons oordeel niet relatief, maar absoluut. Het is niet een kwestie van een beetje meer of minder, nee, iemand is vrouw of is het niet.

Mijn voorstel is nu om even voor bioloog spelen. Het interesseert ons even niet of iemand man of vrouw is, maar wel hoe iemand precies tot dat oordeel komt? We willen --als het kan-- mensen op dit punt proberen te foppen? Hoe werkt de menselijke waarneming op dit punt precies?

Het lastige is dat iemand die rotsvast gelooft in die tweedeling -- en dat is bijna iedereen --, dit een idiote vraag vindt. Je ziet dat iemand een hij of een zij is en het is een vreemde vraag om te vragen hoe je dat precies ziet of weet.


Voordeel

Wat is het voordeel van het man/vrouw-onderscheid? Iemand is man of is vrouw, maar niet iets tussenin. Een indeling in man/vrouw is simpel en je hebt er voldoende aan. Biologisch gezien gaat het erom dat je als man een vrouwtje vindt of dat je als vrouw een mannetje vindt. Moeilijk doen met mensen die ergens tussenin vallen, heeft dus weinig nut, maar kost wel veel extra inspanning die tot niets leidt. We hebben er dus belang bij om de wereld te blijven verdelen in man/vrouw, ook al hebben wetenschappers misschien helemaal gelijk dat er tussenvormen bestaan en ook al komen we misschien van tijd tot tijd een transgender tegen. Voor die paar uitzonderingen kunnen we onze snel en efficiënt werkende indeling niet opofferen. Normale mensen zullen dus altijd vasthouden, blijven geloven, aan die tweedeling man/vrouw omdat het simpel en praktisch is.


Voorbeelden

Omdat we automatisch mensen onderverdelen in mannetjes en in vrouwtjes of we willen of niet, geef ik hierna eerst wat voorbeelden om te laten zien dat er verschillende criteria mee spelen en dat de indeling soms anders verloopt, dan mensen verwachten.

1. Eén van de eerste keren dat ik in volledige travestie uitging, was er een jongen in een jurk die zich vrouw voelde. De aanwezigen voelden zich, afgaande op hun gedrag, niet tot hem aangetrokken. In dit geval kende de jongen zichzelf het label 'vrouw' toe, want hij voelde zich vrouw en zag dat als voldoende bewijs dat hij eigenlijk vrouw was. De mensen in zijn omgeving zagen echter vooral zijn uiterlijk en vonden dat afwijkend en onduidelijk. Hij kwam vooral over als man in een jurk en dat is in onze cultuur wat vreemd en afwijkend.

In dit voorbeeld spelen verschillende criteria door elkaar heen:
1. de jongen voelt zich vrouw;
2. de jongen wil graag vrouw zijn;
3. de jongen ziet zichzelf als vrouw omdat hij zich vrouw voelt;
4. de jongen heeft zijn uiterlijke verschijning vervrouwelijkt door een jurk aan te trekken;
5. op andere mensen komt de jongen over als man in jurk

In dit voorbeeld zien we misschien al de belangrijkste criteria die bij transgenders vaak terugkomen:
a. de uiterlijke verschijning die vervrouwelijkt is, maar die niet voldoende is om volledig over te komen als ''vrouw'';
b. een hele serie innerlijke criteria (voelen, willen, zich zelf zien) die ik baseer op wat de jongen vertelde;
c. het negatieve effect van zijn uiterlijk op andere mensen die in de jongen een vreemd geklede man zagen.

2. In deze tijd ging ik zelf min of meer regelmatig in volledige travestie uit. Omdat ik bang was voor allerhande gevaarlijke situaties, zei ik altijd nadrukkelijk dat ik '100% man was'. Vooral bij mannen bleek dat soms niet afdoende. Die reageerden dan met opmerkingen in de trant van 'Voor mij ben je een vrouw'. Na verloop van tijd toen dit vaker gebeurde, begon ik dit irritant te vinden. Tegelijkertijd kon ik het die mannen ook moeilijk kwalijk nemen, omdat er van mijn uiterlijk een bepaalde suggestieve werking uitging, die ik bewust had nagestreefd.

Bij andere ontmoetingen stelde men vragen in de trant van:
- Voel je je vrouw?
- Zou je graag vrouw zijn?
Ik antwoordde daar altijd ontkennend op. Maar dat vond men moeilijk te begrijpen. Waarom kleedde ik me dan zo? Men veronderstelde op basis van mijn uiterlijk als het ware bepaalde innerlijke drijfveren.

In dit geval spelen er dus ook weer verschillende criteria door elkaar heen.
1. Ik zeg duidelijk, dat ik man ben.
2. Ik zeg dat ik een volledig mannelijk lichaam heb.
3. Ik zeg, dat ik me niet vrouw voel.
4. Ik zeg, dat ik geen behoefte heb om vrouw te zijn.
5. Op basis van mijn uiterlijk, concludeert men ondanks dat soms toch hardnekkig, dat ik 'vrouw' ben.

In dit voorbeeld krijgen de mensen in mijn omgeving informatie uit twee verschillende bronnen. Het eerste is, wat ze zien. Wat je ziet, is er. Je ogen bedriegen je niet. 'Ik weet toch zeker wel wat ik zie.' Het tweede is, wat ik vertel. Wat ik vertel, klopt voor hun idee niet erg met wat ze zien. Wie of wat moet je dan geloven? Evolutionair zitten we vermoedelijk zo in elkaar, dat we om de sekse van iemand in te schatten, heel sterk afgaan op wat we zien. Wat iemand zegt, is in dit geval minder relevant.

In zeker zin, is het laatste voorbeeld een omdraaiing van het eerste voorbeeld. In het eerste voorbeeld is het verbale gedrag van de jongen prima in orde. Hij voelt zich vrouw. Hij wil vrouw zijn. Hij ziet zichzelf eigenlijk al als vrouw. Zijn uiterlijk kwam echter niet overtuigend over. In het tweede voorbeeld is het verbale gedrag helemaal fout, maar levert het uiterlijk een sterke suggestie.

3. Op een avond komt er een prachtige vrouw de club binnen, waar ik op dat moment ben. Ze is zo perfect, dat ik het een droomvrouw vind. Ze is bijna te mooi, om helemaal echt te zijn. Later op de avond zie ik dat ze in het openbaar de liefde bedrijft met haar vriend. Door dat voor een vrouw nogal extreme gedrag, vraag ik me sterk af of dit wel een 'biologische' vrouw is.

In dit geval hebben we twee criteria: uiterlijk en gedrag. Die twee criteria leveren hier totaal verschillende uitkomsten. Qua uiterlijk is ze perfect vrouw. Maar qua gedrag komt ze niet over als normale vrouw. Normaal gaan we sterk af op het uiterlijk. Maar als je weet, hoe goed sommige mannen als vrouw kunnen overkomen en als er dan uit andere bronnen informatie komt, die niet klopt met dat vrouw zijn, ben je opeens niet langer helemaal zeker.

4. X. is een transvrouw. Iemand die haar goed kent, merkt op: 'Haar uiterlijk is typisch dat van een man. Haar manier van doen is typisch mannelijk. Het is gewoon een echte man gebleven.'

In dit geval hebben we de volgende criteria:
1. de juridische sekse;
2. het aangepaste uiterlijke geslacht (neovagina in plaats van penis);
3. de aangepaste secundaire geslachtsorganen: borsten/baard;
4. de gewijzigde hormonale status o.a. resulterend in een dikkere onderhuidse vetlaag;
5. de originele biologische status: X is geboren als man;
6. het uiterlijk van X;
7. het gedragvan X.
In dit voorbeeld vertellen de eerste vier criteria dat we met een vrouw te maken hebben, maar de laatste drie criteria gooien roet in het eten, waarbij vooral het voortdurend en duidelijk waarneembare uiterlijk en het al even duidelijk waarneembare gedrag moeilijk te negeren zijn.

5. Een biologische man schrijft me, dat hij graag vrouw wil worden (een sekse-operatie wil) en ervan droomt om in een wit badpak te zwemmen. Wat is er mooier dan om net als Ursula Andress in een witte bikini uit de golven op te rijzen zoals ze deed in Dr. No, de eerste James Bond-film?
In dit voorbeeld spelen weer een aantal verschillende criteria door elkaar heen:
1. legale sekse;
2. sekse op basis van de primaire geslachtskenmerken;
3. sekse op basis van de secundaire geslachtskenmerken: borsten/baard;
4. sekse op basis van hormoon-niveau's: onderhuidse vetlaag;
5. sekse op basis van de originele biologische status;
6. sekse op basis van het uiterlijk.


Mijn briefschrijver veronderstelt dat door de sekse-operatie waarbij hij getransformeerd wordt in een transvrouw en de criteria 1, 2, 3 en 4 aangepast worden, ook criterium 6 zal wijzigen. Dat is mooi gedacht, maar klopt niet erg.

6. Wat is er echt voor nodig om in een wit badpak of bikini uit de golven op te rijzen in een poging Ursula Andress te imiteren? Een goed figuur, een knap gezicht, eventueel een mooie pruik, een geschikt badpak of geschikte bikini, wat lef en wat geëxperimenteer. Toevallig ken ik een transgender die regelmatig in bikini gaat zwemmen en dat echt niet zou doen, als ze er in de ogen van passerende mannen niet overtuigend zou uitzien. Ze is geen transvrouw, ze is dus niet geopereerd, ze claimt niet vrouw te zijn of zich vrouw te voelen. Ze is gewoon man/travestiet en doet dat omdat het haar emotioneel een kick geeft. En hoewel ze claimt gewoon man te zijn, kan ze zich, hoe vreemd kan het gaan in het leven, toch perfect vrouwelijk gedragen.

In dit geval klopt de legale sekse niet, de primaire geslachtskenmerken kloppen niet, de secundaire geslachtskenmerken kloppen niet, de hormoon-niveau's kloppen niet, maar op basis van het uiterlijk en het gedrag denken de toeschouwers een vrouw te zien. Ook in dit geval treedt het verschijnsel op dat de zeldzame toeschouwers die doorhebben dat het in feite om een man gaat, deze informatie als het ware niet-relevant vinden. De suggestie van het plaatje is duidelijk, de overige informatie die niet past bij die suggestie wordt genegeerd als zijnde minder belangrijk.

7. Een transvrouw schrijft me, dat het zo moeilijk is een vaste vriend te vinden. Om die reden kan ze zich voorstellen, dat ze een nieuwe relatie eventueel niets zou vertellen over haar originele biologische status.

Ik ken haar van gezicht en ze bevestigt het ook in haar brief: ze komt na een gezichtsoperatie volledig over als vrouw. Dat kan het probleem dus niet zijn. Ik vraag haar, hoe het zit met de zorg voor het uiterlijk. Want het is me opgevallen dat transvrouwen vaak veel slordiger zijn met hun uiterlijk dan echte vrouwen. Ze bevestigt dat: ze heeft niet altijd zin daar al te veel moeite aan te besteden. Ik vraag ook naar haar gedrag, omdat ik weet dat dit bij transvrouwen ook nog wel eens een zwak punt wil zijn. Haar antwoord komt erop neer dat ze vooral een 'lekker stuk' hoopt te vinden. Mij lijkt dat typerend mannelijk gedrag: mannen zoeken een mooie, opwindende vrouw; vrouwen zoeken overwegend een goede provider en vader voor hun kinderen. Onze transvrouw denkt dat haar relatieprobleem vast zit op haar biologische status. Maar in dat geval zouden er genoeg mannen geweest moeten zijn, die eerst belangstelling toonden, maar zich daarna, zodra ze het hoorden, terugtrokken. Dat was niet zo. Ook het uiterlijk had geen probleem hoeven zijn.

Het probleem in dit geval is het gedrag dat ook zijn weerslag heeft op haar uiterlijk. Vrouwen vertonen een specifiek gedrag dat door mannen moeilijk te imiteren is. Ze besteden (in doorsnee) veel zorg aan hun uiterlijk en hebben (in doorsnee) een bepaalde handigheid in het leggen van contacten met bij voorkeur interessante mannen. Onze transvrouw denkt echter als een man. Ze denkt net als een man dat haar uiterlijk er eigenlijk niet toe doet en vervolgens denkt ze dat mannen vanzelf naar haar zullen toekomen omdat ze vrouw is. Een typisch mannelijke opvatting: de vrouw als passief wezen en de man die actie moet ondernemen. In werkelijkheid geeft een vrouw door haar kleding en gedrag duidelijke signalen af en selecteert zo de mannen die ze voldoende interessant vindt. Ook de eis dat de partner er 'opwindend' uit moet zien, is typisch een mannelijke manier van kijken. Kennelijk is het niet voldoende om er in beginsel als vrouw uit te zien, maar is ook het juiste gedrag van groot belang.

8. Ik ben in volledige travestie. Een man maakt duidelijk dat hij graag met me wil dansen. Het geluidsniveau is dusdanig dat ik moeilijk kan gaan uitleggen dat ik volledig man ben. De man lijkt de avond van zijn leven te hebben. Dan wordt hij door een bekende op de schouder getikt en krijgt iets in zijn oor gefluisterd. Besmuikt druipt hij af. Mijn uiterlijk was voor deze man in orde. Maar de informatie dat hij in feite met een man danste, was in zijn cultuur/kring moeilijk. Ook wanneer het uiterlijk voldoende overtuigend is, kan de sociaal bekende sekse die de partner krijgt ingefluisterd, roet in het eten gooien.


Dertien criteria

Het onderscheid man/vrouw maken we in de praktijk op heel veel verschillende manieren. Laat ik proberen de belangrijkste te noemen.

1. Genetische sekse: we kijken soms naar de genen. Mannen hebben normaal de genencombinatie XY en vrouwen XX. Op basis van de genen kun je dus indelen als 'man' of 'vrouw'. Alleen in uitzonderingsgevallen gaat dit fout. Vroeger werd bij sportwedstrijden op die manier wel gecontroleerd of de sekse klopte, wat soms aanleiding was tot grote tragedies.

2. Biologische sekse: we kijken naar de schaamstreek. Het verschil in genen leidt vervolgens bij de ontwikkeling van de vrucht tot mannelijke geslachtsorganen of tot vrouwelijke. Bij de geboorte stelt de arts door te kijken naar de schaamstreek het geslacht van de baby vast. Artsen denken daarom vaak dat geslachtorganen de sekse bepalen, terwijl dat in het maatschappelijke verkeer normaal niet zo is.

3. Juridische sekse: we kijken naar het paspoort of rijbewijs. Op basis van de constatering door de arts, doet de vader aangifte bij de gemeente en wordt het kind ingeschreven als man of vrouw. Deze juridische sekse komt later op verschillende documenten terug, maar gebruiken we normaal niet om de sekse van iemand in te schatten, behalve wanneer men twijfelt aan de zelf opgegeven sekse.

4. Sociaal bekende sekse. De ouders geven het kind een jongens- of een meisjesnaam en kleden het overeenkomstig. Op het moment dat het kind naar school gaat, is de sekse al bekend en wordt het kind daarna overeenkomstig die bekende sekse behandeld. De eigen sociale omgeving is vaak bekend met de sekse van een persoon en reageert daardoor sterk op een opeens gewijzigd uiterlijk dat niet past bij de bekende sekse.

5. Uiterlijke sekse. Normaal zien we onmiddellijk of iemand 'man' of 'vrouw' is. Als we het niet zien, horen we het vaak wel. Zowel horen en zien zijn vormen van uiterlijke sekse. Soms voelt men baardgroei of haargroei bij een transgender. Ook dit is een vorm van uiterlijke sekse.

6. Zelf-gerapporteerde sekse. In twijfelgevallen zal men soms vragen. 'Ben je man of vrouw?' Ook bij formulieren moet men vaak zelf de (juridische) sekse invullen.

7. Psychische sekse. Vrouwen zitten qua hersenen en hormonen anders in elkaar dan mannen. In werkelijkheid zijn de verschillen vaak niet zo duidelijk. M-V transgenders gebruiken de 'psychische sekse' als bewijs voor hun 'vrouw' zijn. Ze zijn vrouw, gevangen in een mannelijk lichaam, stellen ze dan. In werkelijkheid vormen de hersenen geen criterium op basis waarvan we de sekse bepalen.

8. Sekse op basis van gedrag. Mijn droomvrouw gedroeg zich niet echt vrouwelijk. Vrouwen vangen een appel vaak anders dan mannen. Vrouwen hebben vaak meer belangstelling voor hun sociale omgeving. Mannen zijn meer gericht op status en op eigen projecten. Gedrag wordt soms gebruikt om de sekse in te schatten, maar normaal kijken we vooral naar het uiterlijk.

9. Subjectieve sekse. Sommige M-V transgenders zeggen te voelen dat ze vrouw zijn. Bij niet-transgenders hoor je vrijwel nooit van die subjectieve sekse. Normale mannen zeggen niet: ''Ik voel dat ik man ben, daarom ben ik dus een echte man." Hetzelfde geldt voor normale vrouwen.

10. Gewenste sekse. Veel M-V transgenders willen zichzelf zo veel mogelijk vervrouwelijken en zouden liever vrouw zijn. V-M transgenders willen liever man zijn. Transgenders zien dit soms als een voldoende argument om aan te tonen dat ze dus 'man' of 'vrouw' zijn. Normaal zien we dit punt niet als relevant om de sekse in te schatten.

11. Sekse op basis van nakomelingen. Op het moment dat een vrouw kinderen gebaard heeft, bestaat er geen twijfel meer aan haar sekse. Hetzelfde geldt voor een man die kinderen verwekt heeft. Biologisch gezien is de voortplanting, waar het hele sekse-onderscheid om draait. In de praktijk wordt dit criterium door mensen niet of nauwelijks gebruikt omdat het normaal niet praktisch is.

12. Sekse op basis van de sekse-rol. De vrouw moet prikkelen. De man moet bevruchten. Dat zijn twee fundamenteel verschillende rollen. De ene rol is ogenschijnlijk passief, de andere actief. Showgirls (show travestieten) gebruiken dit punt graag om als vrouw over te komen. Door er seksueel prikkelend uit te zien, is de toeschouwer automatisch geneigd te denken dat het een vrouw moet zijn, die men ziet.

13. Hormonale sekse. Mannen hebben andere hormoonniveau's zoals voor testosteron dan vrouwen en omgekeerd. Hierdoor zijn mannen o.a. gespierder en hebben vrouwen een dikkere onderhuidse vetlaag. Voor sportwedstrijden is dit een belangrijk punt en dit kan een rol spelen bij sekse-onderzoeken van sporters waar men twijfelt aan het vrouw zijn.


Praktijk

Welke van deze criteria gebruiken we in de praktijk? Artsen kijken normaal naar de schaamstreek en zien dat als kenmerkend voor de sekse. Soms gebruiken we de juridische sekse of de sociaal bekende sekse. Maar in bijna alle dagelijkse gevallen 'lezen' we de sekse af op basis van het uiterlijk. Vrouwen zien er anders uit dan mannen. Als je het verschil simpel kunt zien en kunt horen, waarom zou je dan nog ingewikkeld doen met paspoorten, lichamelijk onderzoek, etc.? Als we het dus over mannen en vrouwen hebben, bedoelen we normaal de uiterlijke sekse. In het maatschappelijke verkeer schatten we de sekse in op basis van het uiterlijk en eventueel het uiterlijk waarneembare gedrag en doen zaken als de juridische sekse, de schaamstreek-sekse, de genetische sekse, de zelf-gerapporteerde sekse, de psychische sekse, de subjectieve sekse, de gewenste sekse en al die andere onderscheidingen er normaal niet of nauwelijks toe, behalve wanneer we op een of andere manier twijfelen.

Normaal bedoelen we dus met een 'man' iets dat er uitziet als een man en zich gedraagt als een man. Normaal bedoelen we met een 'vrouw' iets dat er uitziet als vrouw en zich gedraagt als een vrouw. Het ziet er uit als een eend. Het loopt als een eend. Het kwaakt als een eend. Is de eenvoudigste veronderstellingen dan niet om aan te nemen dat het gewoon een eend is? Als je het eenmaal weet, is het verbluffend simpel.

Helaas is er op deze regel één belangrijke uitzondering. Ik ontmoet een droomvrouw en deze droomvrouw gedraagt zich perfect vrouwelijk. Dan fluistert iemand me in dat mijn droomvrouw in feite man is. Voor veel mannen is dat een breekpunt.

De eend moet er dus niet alleen uitzien als eend en zich gedragen als eend, maar de eend moet voorzover in de omgeving bekend ook echt eend zijn.

De transvrouw uit het voorlaatste voorbeeld heeft dus inderdaad een punt. De wetenschap dat die leuke vrouw in feite geen biologische vrouw is, kan voor een man een belangrijk punt zijn. Mag je hem dat kwalijk nemen?

Nu terug naar de transgenders. Een transgender valt tussen 'man' en 'vrouw' in. Mijn droomvrouw kwam over als perfecte vrouw qua uiterlijk, maar gedroeg zich niet als doorsnee vrouw. Dat was reden om te denken, dat ze transgender was. De biologische man die gaat zwemmen in een witte bikini en door de omgeving gezien wordt als vrouw en zich ook nog perfect vrouwelijk weet te gedragen, is strikt genomen geen transgender. Hij komt over als een zij. Hij wordt gezien als vrouw en niet meer als iets dat tussen man en vrouw invalt.

De praktijk is echter minder simpel. Vroeg of laat, en vermoedelijk eerder vroeg dan laat, zal duidelijk worden dat zij in feite een biologische man is. Bij voorbeeld doordat hij dat vertelt. Of doordat mensen het zien. Of doordat iemand het toevallig weet en doorvertelt.

Van de 13 manieren om de sekse in te schatten, gebruiken we dus in de praktijk vooral twee. Uiterlijk en gedrag. Zaken als juridische sekse, genetische sekse, schaamstreek-sekse, zelf-gerapporteerde sekse, psychische sekse, sociaal bekende sekse, subjectieve sekse, gewenste sekse, sekse op basis van nakomelingen, etc. doen allemaal niet of amper ter zake.

We kunnen nu duidelijker aangeven, wat we verstaan onder 'transgender'. Dit is een man of vrouw die op een belangrijk criterium niet overtuigt als man of als vrouw. Een transgender is dus iemand die in feite tussen de seksen invalt. En dat is dus iets heel anders dan een man die vrouw wordt, of een vrouw die man wordt. Op het moment dat dat inderdaad volledig zou lukken, is er in de praktijk geen enkele reden meer om het te hebben over een 'transgender'.

In feite is het zelfs zo, dat een man maar op een klein beetje hoeft af te wijken, om niet langer als 'echte man' ingedeeld te worden. Een man die een rok draagt bijvoorbeeld, loopt in Nederland een verhoogd risico nageschreeuwd of uitgescholden te worden. In een land als Irak kan iets soortgelijks feitelijk een doodvonnis betekenen.

Sekse is dus een begrip dat via heel verschillende kenmerken gedefinieerd kan worden. Heel veel van die kenmerken doen er in de praktijk niet of nauwelijks toe. Heel veel van die kenmerken laten zich ook niet echt wijzigen. Normaal gebruiken we alleen het uiterlijk en het gedrag om de sekse in te schatten en die laten zich met de nodige moeite wel (wat) wijzigen.


Nawoord

Dat wijzigen van uiterlijk en gedrag is in de praktijk echter veel minder simpel, dan men zich het meestal voorstelt. Dit blijkt al uit de voorbeelden die ik gaf. Dit blijkt ook uit het onderscheid dat Bailey maakt tussen showgirls en klassieke transgenders.

Deze laatste (grote) groep mannen lukt het doorgaans niet om zich uiterlijk te transformeren in een overtuigende vrouw. Punten die dat belemmeren, zijn: aanleg en omgeving. Een man moet een bepaalde lichamelijke en geestelijke geschiktheid hebben. Verder moet de transgender al jong openlijk publiek ontmoeten om zich tot showgirl te kunnen ontwikkelen. Door de feedback van het publiek ontwikkelt de showgirl een smaak voor effectieve kleding en vrouwelijk overkomend gedrag. Verder heeft de showgirl vaak het voordeel homoseksueel of biseksueel te zijn, waardoor ze in de omgang met mannen gemakkelijker de rol van normale, heteroseksuele vrouw kan spelen.

Klassieke transgenders hebben echter vermoedelijk ook vaak helemaal niet het doel zich te transformeren in een overtuigende vrouw. Hun doel is immers meer gericht op zichzelf vrouw voelen dan op als vrouw overkomen bij publiek. Showgirls hebben in dat opzicht het nadeel dat ze wel gericht zijn op hun doorgaans mannelijke publiek, maar daar uiteindelijk toch weinig erkenning van ontvangen.